دولت در شرایط گوناگون بجای آنکه به آینده نگری بپردازد و استعدادهای ذهنی را مورد سرمایه گذاری قرار دهد، مسئله را طوری برنامه ریزی می کند که خلاف مصالح علمی کشور پیش برود و در کارکرد مخرب دانشگاهی تاثیری مثبت به جای می گذارد.
همانطور که گفته شد سند آمایش آموزش عالی چندان در ساختار به آن توجه نمی شود چرا که در جلسه ۲۴۵ هیئت عالی جذب اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی شورای عالی انقلاب فرهنگی که 19 اسفندماه برگزار شد خبری تازه از آزمایشی برگزار شدن این سند در برخی استان ها به میان آمد.
محمدعلی کی‌نژاد رئیس هیئت عالی جذب، در این جلسه در مورد اجرای سند آمایش آموزش عالی در استان‌های اصفهان، کرمان و آذربایجان شرقی به صورت آزمایشی ارائه می کند و می گوید: «در این مرحله رشته‌های جدید و میان رشته‌ای اولویت قراردارند و با توجه به ضرورت وحدت رویه در بررسی صلاحیت علمی و عمومی، گزارشی از انطباق دانشگاه با آمایش آموزش عالی برای ارائه در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه شود.»
البته این اولین بار نیست که این سند به صورت آزمایشی در برخی استان ها اجرا می شود بلکه سابقه دارد اما چون هنوز برای اجرای آن شرایط مناسبی را پیش بینی نکرده اند همچنان در اجرای طرح به مشکلات پیش پا افتاده بر می خورند. یکی از نکاتی باید که در این سند آمایش مورد توجه قرار گیرد لزوم بازتعریف کارکرد دانشگاه هاست چرا که در این صورت مدل مدیریت دانشگاه ها روشن خواهد شد.
برای آنکه مشخص شود مدل مدیریتی دانشگاه ثابت نبوده است باید به تاریخچه شکل گیری این نهاد در کشور پرداخت. در یک زمانی از بعد فرهنگ به دانشگاه نگاه می شد ولی بعدها متوجه شدند کرسی های دانشگاه نباید به تنهایی دستاوردهای غرب را تدریس کرده و خود باید مولد باشد ولی در عمل متناسب با اهداف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری حرکت نکردند. از طرفی دیگر چون در کشور تنوع فرهنگی، بومی و انسانی وجود دارد این تنوع اجازه نمی داد سیاستی واحد از مرکز در کشور اجرایی شود و البته باید گفت تجربه نشان داده سیاست ها منجر به بازتولید تمرکز در مناطق بهره مند بوده است. بعنوان مثال برای حمایت از شرکت های دانش بنیان 60 درصد به استان تهران اعطای منابع شده است؛ چراکه چنین شرکتی در سایر استان ها وجود ندارد. لذا 1000 میلیارد تومان از پول دولتی به منابع مرکزی تخصیص یافته است و این خلاف آمایش سرزمینی است و آن نگاهی را که باعث می شود از طریق آمایش سرزمینی تمرکز از روزی مرکز برداشته شود را قبول ندارد.
در سایر کشورها نظیر آمریکا که با نظام فدرالی است یا در اتحادیه اروپا نیز همین روند سرزمینی اجرا شده و نتیجه داده است، در این کشورها توسعه نوآوری منطقه ای وجود دارد و البته رفتاری را در سطحی بالاتر شکل داده اند که منجر به پیشرفت و توسعه علم در کل کشور به طور تقریبا یکسانی شده است.
از آنجایی که بحث آمایش و منطقه بندی در کشور قطعی است و هیچ چاره ای جز اجرای این طرح وجود ندارد و چون دیگر طرح ها نیز بدون هیچ نکتهی مثبتی نتیجه ای جز بی عدالتی در بر نداشته اند باید مسئولان به فکر راه اندازی هرچه سریع تر آن در کل کشور باشند.
اگر این سند مانند سایر اسناد بالادستی که وضعیت فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی را مشخص کرده اند نیز در لابلای دیگر اسناد قرار بگیر و خاک بخورد نمی توان انتظار داشت که مناطق کم برخوردار و غیر از مرکز به توسعه علمی و پیشرفت خواهند رسید و باید امیدوار بود تا براساس آنچه که وزیر علوم اعلام کرده است از ابتدای سال 99 این طرح در کل کشور اجرایی شود.
منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری 21 دیماه 98 در جلسه ۳۳۶ شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها و مراکزآموزشی با اشاره به مصوبه ساماندهی آمایش آموزش عالی و نظام رتبه‌بندی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین شده گفته است: «اجرایی‌شدن این مصوبات مورد توجه جدی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. در این رابطه آمایش آموزش عالی کشور در حال نهایی شدن است تا وارد فاز اجرایی شود و به زودی به دانشگاه‌ها ابلاغ خواهد شد و در نظر داریم ساماندهی آمایش آموزش عالی را از ابتدای سال ۹۹ ابلاغ کنیم.» اما از آنجایی ک خبرهایی خوبی در دانشگاه ها در استان های مختلف به گوش نمی رسد باید همچنان نگران این طرح باشیم.
* گزارش از یزدان محمدی
