به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از فارس، مقایسه شرایط نیروگاه‌های برق کشور و وضعیت شبکه توزیع برق با کشورهای همسایه مشخص‌کننده پیشرفت‌های محسوس در این حوزه است. به منظور دریافت اطلاعات بیشتر پیرامون حوزه نیروگاهی کشور به سراغ محسن طرزطلب، مدیرعامل شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی رفتیم و گفت‌گوی مفصلی را ترتیب دادیم.
مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
*هزینه ساخت نیروگاه سیکل ترکیبی 2 برابر نیروگاه گازی است
در زمینه ساخت نیروگاه دو رویکرد کلی مطرح است، یک نظر می‌گوید، نیروگاه سیکل ترکیبی متناسب با اقلیم کشور ما نیست و آب زیادی مصرف می‌کند اساساً نباید به این سمت ساخت نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی رفت. عده‌ای هم می‌گویند ظرفیت بازدهی ما بسیار کم است و باید با استفاده از ظرفیت نیروگاه‌های سیکل ترکیبی کردن، از اتلاف انرژی را بکاهیم. نظر شما نسبت به این قضیه به عنوان متولی برق حرارتی کشور چیست؟
طرزطلب: به نظر من، عقیدۀ دوم دقیقتر است. مصرف آب نیروگاه سیکل ترکیبی در مقایسه با نیروگاه‌های بخاری بسیار کم شده و این‌طور نیست که بگوییم چون نیروگاه سیکل ترکیبی مصرف آب دارد، ما به سمت آن نرویم. از سوی دیگر مزیتی که این نیروگاه‌ها دارند همان بحث هدررفت انرژی است. ما راندمان 34% داریم یا در بهترین شرایط اگر از تکنولوژی نو توربین‌های گازی استفاده کنیم، به راندمان بیش از 40% نخواهیم رسید.
حال اگر این عدد را نزدیک 60% برسانیم، خیلی از لحاظ اقتصادی و منافع ملی نفع کرده‌ایم. این انتفاع قابل مقایسه با میزان مصرف آب نیروگاه‌های سیکل ترکیبی نیست.
مصرف آب نیروگاه سیکل ترکیبی نسبت به نیروگاه بخاری تقریبا یک به ده است. همچنین که مصرف سوخت گاز در سیکل مایع هزینه بسیار زیادی را به کشور تحمیل می‌کند و آلایندگی را زیاد می‌کند. همه این‌ها در کنار این نتیجه را می‌دهد که بهتر است نیروگاه‌های گازی را به نیروگاه سیکل ترکیبی تبدیل کنیم اما این‌که همه جا بخواهیم این کار را انجام بدهیم و شرایط اقلیمی آن منطقه، وضعیت بار و وضعیت نیاز را در نظر نگیریم، کار درستی نیست
باید مسائل فنی هم درنظر گرفته شود. اولویت نیروگاه سیکل ترکیبی است ولی اگر شرایط و اقتضائات بار طوری بود که لازم نباشد نیروگاه گازی به سیکل ترکیبی تبدیل بشود، همان نیروگاه گازی بهتر است که احداث شود.
هزینه سرمایه‌گذاری تولید برق در دو نیروگاه گازی و نیروگاه سیکل ترکیبی به چه نحو است؟
طرزطلب: اگر بخواهیم یک نیروگاه گازی متعارف احداث کنیم، بسته به تجهیزات و ظرفیت آن واحد هر کیلووات آن بین 300 تا 350 یورو هزینه دارد که این رقم برای واحدهای بزرگ یعنی واحدهای با ظرفیت بیش‌از 130 تا 140 مگاوات است. واحدهای زیر 100 مگاوات قیمت بیشتری دارند.
حالا اگر نیروگاه سیکل ترکیبی باشد، این قیمت به کیلوواتی 550 تا 600 یورو می‌رسد یعنی دوبرابر قیمت نیروگاه گازی برای احداث و بهره‌برداری باید سرمایه‌گذاری کرد.
*میزان سرمایه‌گذاری دولت مهرورزی و دولت تدبیر و امید در حوزه ساخت نیروگاه برابر است
در میان کارشناسان صنعت برق 2 نظر موجود است، دسته اول معتقد هستند که باید کلاس نیروگاه‌ها را تغییر داده و بالاتر ببریم ولی برخی کارشناسان عقیده دارند که توان ارتقای با سیستم شبکه ما سازگاری ندارد. نظر شما در ارتباط با این دو نظر مطرح شده چیست؟
طرزطلب: منظور از کلاس همان بحث راندمان و مصرف سوخت است. یک موقع استراتژی این هست که در بحث بهینه‌سازی مصرف سوخت، همه شرایط را با ملاحظات فنی در نظر بگیریم و یک موقع هست که کل شبکه را نگاه می‌کنیم و می‌بینیم که هر نقطه و منطقه‌ای چه نیروگاه با چه ظرفیتی نیاز دارد؟
چیزی که درواقع به ما دیکته می‌شود، نیاز شبکه برای انتخاب نوع نیروگاه است. پس باید به اقتضائات نیاز شبکه در آن منطقه، توان و تکنولوژی در دسترس، منابع دراختیار و پارامترهای فنی و اقتصادی را لحاظ کرد و بعد انتخاب را انجام داد.
حالا اگر بخواهیم به‌صورت مجرد نگاه کنیم و به این مسائل کار نداشته باشیم، هرچه تکنولوژی جدیدتر باشد و سوخت کمتری مصرف بشود، همچنین راندمان بیشتر باشد و آب کمتری نیز مصرف شود، بهتر است.
به همین خاطر ما هم نیروگاه‌هایی که انتخاب می‌کنیم که با توجه به شرایط موجود برای آن منطقه مناسب باشد. مثلا یک جایی فقط برای این‌که نقطه اوج رد شود، لازم نیست سرمایه‌گذاری بزرگ و هزینه زیادی بشود و نیروگاه سیکل ترکیبی کلاس F بزنیم و یک نیروگاه گازی با ظرفیت کم کار را راه می‌اندازد.
بررسی آمار مرتبط با ساخت نیروگاه حرارتی نشان‌دهنده آن است که مجموع دولت یازدهم و دوازدهم به اندازه دولت دهم نیروگاه نساخته است. به نظر شما علت این عملکرد چیست؟
طرزطلب: مطابق بررسی‌های آماری انجام شده میزان سرمایه‌گذاری در دولت نهم و دهم در مقایسه با دولت یازدهم و دوازدهم برابر است؛ یعنی در دولت نهم و دهم، 8.4 میلیارد دلار برای احداث نیروگاه‌های حرارتی سرمایه‌گذاری شده و در دولت یازدهم و دوازدهم این رقم به 8.2 میلیارد دلار رسیده است.
پس میزان سرمایه‌گذاری متفاوت نبوده است اما میزان ظرفیت تولیدی در دولت نهم و دهم بیشتر از دولت یازدهم و دوازدهم بوده و حدود 2500 تا 3000 مگاوات بیشتر نیروگاه احداث شده است. اما نکته‌ی قابل توجه این است که جنس کاری که ما در این مدت هشت ساله دولت تدبیر و امید متفاوت است. بیشتر کارهایی که در گذشته انجام گرفته، احداث نیروگاه‌های گازی بوده، ولی در حال حاضر بیشتر نیروگاه سیکل ترکیبی احداث شده است. در دولت نهم و دهم تقریبا 3000 مگاوات نیروگاه سیکل ترکیبی ایجاد شده است، ولی الان 2 برابر آمار دولت قبل نیروگاه سیکل ترکیبی ساخته شده است.
نکته مهم آن است که در هر دو دولت، توجه ویژه‌ای به این موضوع شده است و با توجه به امکانات و شرایطی که بود، حداکثر تلاش و وظیفه انجام شد. به همین خاطر باید صادقانه گفت که در هر دولت، تمام تلاش صورت گرفته. اگرچه شرایط اقتصادی و تحریم در این دوره بسیار شدیدتر بود.
ظرفیت تولید ما درحال حاضر 84674 مگاوات است که تا آخر امسال تلاش می‌کنیم که به 86000 مگاوات برسیم.
*تنها 60 درصد از تکالیف سندهای بالادستی محقق می‌شود
به استناد آمار، مقدار ظرفیت اسمی اضافه شده متناسب با نیاز به برق کشور در شرایط رونق تولید نیست؟ به نظر شما دلیل این امر چیست؟
طرزطلب: الان رشد اقتصادی منفی است و اگر به رشد اقتصادی سند چشم‌انداز یعنی 8% برسیم و صنایع با حداکثر توان فعالیت بکنند، نیاز داریم که برق مطمئن و بیشتری نسبت به چیزی که الان هست، تامین بکنیم. این حرف ، نکته غلطی نیست.
در برنامه‌های بالادستی به ما تکلیف شده است که سالانه 5000 مگاوات ظرفیت جدید ایجاد بکنیم، اما تنها 55 تا 60 درصد این تکلیف محقق شد. در ارتباط با دلیل این نکته باید گفت تنها محدودیت موجود برای تحقق برنامه‌های بالادستی، محدودیت مالی است و خوش‌بختانه تکنولوژی آن در اختیار کشور هست. ما نیز تلاش می‌کنیم به آن عدد برسیم.
یکی از موضوعات مطرح حوزه برق، مسئلۀ تفاوت قیمت تمام‌شده برق و قیمت فروش آن است. این فاصله به‌وجودآمده چه ضربه‌ای به صنعت نیروگاه‌سازی کشور زده است؟
طرزطلب: برای تشویق بخش خصوصی به منظور سرمایه‌گذاری در صنعت برق، باید وارد یک تجارت و عرصه‌ای بشویم که در مدت مشخص، اصل و فرع پول سرمایه‌گذار را به وی برگرداند و سود متعارف و منصفانه‌ای هم داشته باشد. اگر این نگاه را داشته باشیم و به قیمت سرمایه‌گذاری در یک نیروگاه سیکل ترکیبی، گازی یا بخاری نیز نگاه کنیم؛ به این نتیجه می‌رسیم که الان با توجه به نرخ ارز، باید برق تولیدی این نیروگاه‌ها به قیمت هرکیلووات بین 350 تا 500 تومان خریداری شود.
از سمتی دیگر اگر این کار را نکنیم، بخش خصوصی تشویق نمی‌شود و انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری ندارد. خب برقی که می‌خریم باید به مشترکان بفروشیم و مجبور هستیم برق را با متوسط قیمت 50 تا 60 تومان عرضه کنیم.
این مابه‌التفاوت باید از جایی تامین و پرداخت بشود که بار سنگینی را به مجموعه شرکت ما تحمیل می‌کند و ما هم مدعی این پول از دولت می‌شویم، چراکه دولت به ما گفته است این کار را بکنیم. خب دولت هم این پول را نمی‌دهد و بدهی ما به بخش خصوصی هر روز بیشتر می‌شود. تبعاتش هم این هست که دیگر بخش خصوصی سرمایه‌گذاری نمی‌کند. این امر باعث می‌شود، این صنعت که نزدیک 15 سال هست بخش خصوصی در آن سرمایه‌گذاری می‌کند، به جایی برسد که انگیزه بخش خصوصی از بین برود.
حالا این موضوع صرفاً در حوزه تولید است. این برق باید به شبکه انتقال و توزیع بیاید که این هم خودش هزینه‌ای دارد. همه این صحبت‌ها در صورتی است که نرخ سوخت مجانی باشد. اگر قرار باشد نرخ واقعی سوخت هم از مشترکان دریافت شود، باید سه برابر قیمت الان هزینه بشود و ناترازی شدیدتری به وجود خواهد آمد.
*قیمت گذاری غیردستوری در بورس انرژی می‌تواند مشکلات نیروگاهی کشور را رفع کند
برای جبران این ناترازی بین قیمت تمام شده و قیمت فروش برق چه راهکاری در نظر گرفته شده است؟
طرزطلب: تدبیری که الان صورت گرفته، این است که مشترکین بالای 5 مگاوات، به تدریج وارد بورس انرژی بشوند و برق خود را از بورس انرژی بخرند. ما همیشه مدعی هستیم، صنایعی که صادرات دارند و محصولاتشان غیریارانه‌ای به مشترک فروخته می‌شود، چرا نباید پول برق را واقعی پرداخت کنند؟ هزینه بزرگ سرمایه‌گذاری را به گردن ما انداختند و ما هم از دولت می‌گیریم. درواقع توزیع عادلانه نیست. ما می‌گوییم کسی که فولاد، آلومینیوم و غیره را صادر می‌کند و مصرف برقش هم به شدت بالاست، باید پول واقعی برق را بدهد و اگر دراین صورت نمی‌تواند در بازار بین‌الملل رقابت کند، تقصیر شرکت برق نیست.
با افزایش نرخ ارز، فاصله قیمت تمام‌شده و قیمت فروش بیشتر هم می‌شود و ما دنبال این هستیم که برق را به تدریج وارد بورس انرژی بکنیم و سپس برق را آن‌جا توزیع کنیم و برای تامین برق بالای 5 مگاوات قرارداد دوجانبه ببندیم و به‌تدریج روند فعلی را اصلاح کنیم.
راهکار بورس انرژی تا چه اندازه می‌تواند در واقعی‌کردن قیمت برق موثر باشد؟
طرزطلب: اگر قیمت دستوری داده نشود و قیمت واقعی باشد، موثر واقع می‌شود. ما هم به‌عنوان یک بخش بزرگی از تولیدکنندگان برق، دنبال فروش دستوری نیستیم و به جایی رسیدیم که باید اداره کنیم و نمی‌توانیم از این درآمدها، صنعت را اداره کنیم و به بن‌بست خوردیم.
قطعا هزینه تمام‌شده ما هم بالا است که باید این را بگیریم و یک پولی هم بگیریم که سرمایه‌گذاری کنیم. پس این ناترازی وجود دارد. ما بابت تعهداتی که تا به‌حال انجام دادیم نزدیک 8 هزارمیلیارد تومان فعلا فقط برای قراردادهای خرید تضمینی بدهی داریم و دنبال این هستیم به‌نحوی از مابه‌التفاوتی که از دولت داریم، این بدهی را جبران کنیم.
*حضور نیروگاه بعثت در قلب تهران هیچ توجیهی ندارد
با توجه به در دستور کار قرار گرفتن طرح برق امید، یک ایرادی به آن وارد می‌شود که چرا مشترکان پرمصرف خانگی هزینه واقعی تولید برق را نمی‌پردازند. نظر شما پیرامون این ایراد چیست؟
طرزطلب: من فکر می‌کنم یک برنامه بلندمدتی هست که آرام‌آرام می‌خواهند این برنامه را اجرا کرده و قیمت واقعی برق را از مشترکان پر مصرف اخذ کنند. در غیر این صورت این طرح نمی‌تواند، مشکل صنعت را حل کند.
منابع آماری درباره نیروگاه بعثت می‌گویند، مصرف آب این نیروگاه معادل مصرف 70 هزار شهروند تهرانی در هر روز است و برقی که تولید می‌کند، 9درصد نیروگاه دماوند است. توجیه اقتصادی حضور چنین نیروگاهی در قلب پایتخت چیست؟
طرزطلب: هیچ توجیهی ندارد. ما صرفا برای این‌که خاموشی نداشته باشیم از این نیروگاه استفاده می‌کنیم، چرا که هزینه‌های خاموشی خیلی بیشتر از مواردی هست که شما گفتید. ما مجبور هستیم، طی مدت مشخصی در طول سال که مربوط به فصل تابستان است، این نیروگاه را روشن کنیم. هم بازدهی این نیروگاه پایین هست و هم مصرف آب بالایی دارد و هم نیروگاه قدیمی است و نزدیک 51 سال قدمت دارد.
متاسفانه عمده نیروگاه‌های فرسوده کشور در تهران هست. هم طرشت را داریم که آن هم مصرف آب بالایی دارد، هم بعثت و هم نیروگاه ری که قدمت آن هم به بیش از 55سال پیش برمی‌گردد. ما برنامه‌ریزی کردیم که این نیروگاه‌ها را از مدار تولید به‌تدریج خارج کنیم. البته این نیروگاه‌ها صرفاً در مواقع اضطرار که شبکه نیاز به تامین برق دارد و دچار مشکل هست، روشن می‌شوند.
برای نیروگاه طرشت مناقصه‌ای برگزار کردیم و پیمان‌کار آن مشخص شده است و قرار هست در همین هفته‌ها کار خود را شروع بکند و ما به محض نصب واحد جدید که راندمان قابل توجهی دارد، نیروگاه قبلی را جمع می‌کنیم و مصرف آب در آن‌جا صفر می‌شود. برای نیروگاه بعثت با محیط‌زیست هماهنگ کردیم که یک مجوزی به ما بدهند و ما یک نیروگاه جدید ملی را به‌جای آن اجرا بکنیم و این برنامه‌ها برای امسال است.
*برای نوسازی نیروگاه‌های پایتخت 40 هزار میلیاردتومان سرمایه نیاز است
چرا مکان‌یابی نیروگاه جدید بعثت باید در پایتخت انتخاب شود؟
طرزطلب: چون این نیروگاه پایه تامین برق جنوب شهر تهران هست و برای این‌که بخواهیم نیروگاه را جای دیگری ببریم، بحث خطوط انتقال و پست و غیره هزینه زیادی دارد و اصلا از لحاظ فنی امکان‌پذیر نیست. بنابراین مجبور هستیم در همان مکان با همه تمهیدات فنی و محیط‌زیستی، یک نیروگاه بسیار نو و با راندمان بالا احداث بکنیم. برای طرشت این کار را کردیم و برای بعثت هم امیدواریم مجوز این کار را بگیریم.
در مورد نیروگاه ری هم احداث پست آن در مسیری بحرانی بود که برای پست مناقصه برگزار کردیم و پیمان‌کار انتخاب شده و قول دادند که برای نیروگاه هم از پاییز عملیات اجرایی آن آغاز بشود.
هزینه جایگزینی نیروگاه‌های فرسود شهر تهران با نیروگاه‌های جدید چقدر برآورد می‌شود؟
طرزطلب: این حرف‌هایی که می‌زنم به این معنی است که 1000 مگاوات نیروگاه در ری بزنیم، 500 مگاوات در نیروگاه بعثت بزنیم و 100 مگاوات هم در نیروگاه طرشت ظرفیت سازی کنیم که در مجموع 1600 مگاوات می‌شود. با احتساب عدد 550 تا 600 یورویی که به آن اشاره کردیم، نزدیک به 1 میلیارد یورو باید هزینه کنیم که الان با در نظر گرفتن نرخ یورو معادل 40 هزار میلیارد تومان است و اصلا کار ساده‌ای نیست که هم تکنولوژی آن را بگیریم، هم مجوزات را بگیریم که در قلب تهران کار کنند و همه مشکلات به کنار، این پول را از کجا و چطور فراهم کنیم؟ آیا بخش خصوصی سرمایه‌گذاری می‌کند؟ دولت هم که پولی ندارد. پس کار ساده‌ای نیست، ولی این تعهد حرفه‌ای و اخلاقی ما هست که این کار را بکنیم.
*نیروگاه زمین‌گرمایی کشور تا پایان دولت دوازدهم راه‌اندازی می‌شود
مصرف آب نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و بخار را به چه نحوی قابل مدیریت است؟
طرزطلب: ما در رابطه با مصرف آب در نیروگاه‌های بخاری چند کار کردیم. یکی این‌که برج‌های تر را به خشک تبدیل کردیم که مصرف آب را خیلی کم می‌کند. این فعالیت در نیروگاه مفتح انجام شد. در نیروگاه اصفهان هم بنا داریم این کار را بکنیم اما به مشکل خوردیم؛ آن‌جا که این همه بحث آب هست، ما می‌خواهیم مصرف آب را کم بکنیم، اجازه نمی‌دهند که این امر برای من عجیب است. یک بحث هم بوده است که از پسآب استفاده بکنیم و در نیروگاه همدان این کار را قرار هست انجام بدهیم. برای نیروگاه یزد و کرمان هم می‌خواهیم قرارداد ببندیم که از پسآب استفاده کنند. در کل اتفاقاتی را رقم می‌زنیم که میزان مصرف آب باکیفیت و شرب بسیار کم بشود و سمت پسآب برویم و اگر واحد خیلی فرسوده است و مصرف آب بالایی دارد، آن واحد را جمع کنیم و واحدی احداث کنیم که این مشکلات را نداشته باشد.
