به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از ایسنا، غول«پایان‌نامه‌نویسی» می‌تواند آخرین خوانِ سال‌های دود چراغ خوردن و درس خواندن باشد، اما با نفوذ ویروس کرونا به جان جهان و اعلام رسمی مجازی شدن جلسات دفاع پایان‌نامه در ماه های گذشته، شرایط خاص و جدیدی برای دفاع از ماحصل حداقل ۱۸ سال تحصیل دانشجویان تحصیلات تکمیلی ایجاد شده است؛ حال اینکه اوضاع این روزهای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و برگزاری جلسه دفاع آنها از دریچۀ کامپیوتر از چه قرار است موضوعی است که در گفتگو با تنی چند از دانشجویانی که در این مدت به شکل حضوری یا غیر حضوری به دفاع پرداخته یا طی ماه های جاری ملزم به دفاع هستند، مورد بررسی قرار گرفته است.
گفتگوهایی که در قالب آنها خوب و بد دفاع مجازی از دیدگاه افرادی که به نوعی اولین نسل کاربران این شیوه محسوب می شوند، مورد بررسی قرار گرفته و از سوی دیگر نقطه نظرات دانشجویانی که ترجیح داده اند حتی در شرایط کرونایی نیز دفاع خود را به شکل حضوری برگزار کنند، مطرح شده است.
فاطمه دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد ارتوپدی دانشگاه ایران، در این باره به ایسنا می‌گوید: چندماه پیش از پایان‌نامه‌ام دفاع کردم. آن زمان چون هنوز کرونا به اندازۀ حالا، شدت نگرفته بود، دانشجویان باتوجه به صلاحدید خود و استاد راهنمایشان می‌توانستند انتخاب کنند که جلسۀ دفاع‌شان حضوری برگزار شود یا مجازی. من از پایان‌نامه‌ام به‌صورت مجازی دفاع کردم، اما ای کاش این‌کار را نمی‌کردم.
وی معتقد است: در دفاع مجازی، دانشجو مجال دفاع از خود را ندارد و شرایط چند برابر حالت عادی طاقت‌فرسا می‌شود. اساتید مکرراً سوالات‌شان را از دانشجو می‌پرسند؛ این یکی تمام نشده، بعدی پرسیده می‌شود و پشت سرش بعدی و بعدی و بعدی. همین باعث می‌شود که عدم برقراری ارتباط کلامی زنده، چشمی و فیزیکی، از تاثیرگذاری موضوع مورد بحث، بکاهد. هرچه باشد، از پشت یک وب‌کم کوچک نمی‌شود مفاهیم سالها درس و تحصیل را، آن‌طور که باید و شاید، منتقل کرد. تسلط به موضوع و شرایط به‌مراتب کمتر می‌شود، کما اینکه ترس قطع شدن اینترنت و مشکلات احتمالی هم گل سرسبد معضلات تحصیل مجازی‌ست.
"دفاع حضوری"؛ شیوه‌ای که این روزها از سکه افتاده
میثم دانشجوی دکترای رشته مدیریت کسب و کار در دانشکدۀ مدیریت دانشگاه آزاد، واحد تهران-جنوب است. او برخلاف خیلی از دانشجوهای دیگر معتقد است کرونا خلل زیادی در برنامه‌ریزی‌های پایان‌نامه‌اش وارد نکرده است.
وی در گفت‌وگو با ایسنا بیان می‌کند: آموزش مجازی ضربۀ چندانی به برنامه‌ریزی درسی من وارد نکرد. من هم مثل بسیاری از دانشجوها خیال می‌کردم که دوندگی‌های اداری جلسۀ دفاعم در دورانی که تمام کادر آموزشی دورکار هستند، سخت می‌شود، اما برعکس، از آن‌جایی که دانشکده‌مان در این روزها خلوت‌تر بود، به کارهایم زودتر رسیدگی می‌شد.
دادخواه درباره نحوه دفاع حضوری در ایام شیوع کرونا، ادامه می دهد: جلسۀ دفاع از پایان‌نامۀ من به‌صورت حضوری برگزار شد؛ اما تعداد حضار زیاد نبود. برگزاری حضوری یا غیرحضوری جلسات دفاع معمولاً به صلاحدید استاد راهنما، مشاور و آموزش هر دانشکده بستگی دارد. مثلاً یکی از داوران پایان‌نامۀ یکی از دوستان هم‌رشته‌ای من، به کرونا مبتلا شده بود و به‌صورت آنلاین در جلسۀ دفاع حاضر شد. در اصل پروسۀ دفاع، برگزاری حضوری با مجازی تفاوت چندانی ندارد. فقط در جلسات حضوری، رعایت پروتکل‌های بهداشتی الزامی است که آن هم به کیفیت محتوا آسیبی نمی‌زند؛ هم‌چنین ارزیابی اساتید هم تغییری نمی‌کند.
او در پاسخ به این سئوال که کرونا در روند اجرای پایان نامه چه تاثیراتی داشته، نیز توضیح می دهد: همان‌طور که عرض کردم، کرونا در رشتۀ من، محلی برای نفوذ نداشت. من برای جمع‌آوری پرسش‌نامه‌ها به هر تعداد از شرکت‌هایی که می‌خواستم مراجعه کردم و پاسخ گرفتم.
مشکلات اینترنت و استرسی که همیشه هست
فاطمه دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام از دانشگاه علامه طباطبایی، از دیگر افرادی است که چندمدت دیگر باید پایان‌نامه‌ای را با موضوعی که ماه‌هاست دربارۀ آن فکر کرده، ارائه دهد، اما اساتید مشاورش به او توصیه کرده‌اند که موضوعش را عوض کند، چون مادامی که شیوع کرونا روندی افزایشی دارد، تحقیقاتش آن‌طور که باید، تکمیل نمی‌شود.
او می‌گوید: با اینکه مدت زیادی تا تاریخ جلسۀ دفاع من نمانده، اما دانشگاه هنوز نمی‌تواند به‌طور رسمی نحوۀ برگزاری جلسات دفاع را اعلام کند، چون همه‌چیز به تصمیم ستاد مقابله با کرونا و دانشگاه برمیگردد. از طرفی، اگر جلسه به‌صورت مجازی برگزار شود، نگرانم که مبادا سیستم دانشگاه مثل کلاس‌های آنلاین، مشکل‌ساز شود!
این دانشجوی تحصیلات تکمیلی ادامه می‌دهد: دانشجوها برای برطرف شدن ایرادات کارشان، می‌بایست مداماً با اساتید راهنما در تماس باشند. در شرایط معمول، عرف بر این بود که دانشجوها به دفتر اساتید مراجعه می‌کردند اما حالا باید مداماً با آنها تماس بگیرند. تماس گرفتن با اساتید و تنظیم وقت مناسب برای برنامه‌ریزی مناسب، کار دانشجوها را کمی راحت‌تر کرده، اما دسترسی به منابع مکتوب کمی مشکل شده است.
درک دانشگاه از شرایط دانشجویان
حامد دانشجوی کارشناسی ارشد مکانیک دانشگاه علم و صنعت، از دیگر دانشجویانی است که زمان چندانی تا جلسۀ دفاعش باقی نمانده؛ او دربارۀ مشکلاتی که در گیر و دار کرونا برایش پیش آمده، می‌گوید: من ترم پیش باید پایان‌نامه‌ام را ارائه می‌دادم، اما به‌دلیل شیوع کرونا، تمام کارهایم به تعویق افتاد و از آن‌جایی که کار پایان‌نامه‌ام آزمایشگاهی بود، نیاز داشتم که به دانشگاه مراجعه کنم. از یک طرف، دانشگاه موظف بود تا خوابگاه‌ها را تعطیل کند و از طرفی دیگر، وقت من برای اتمام پروژه‌های تحقیقاتی، بسیار بسیار تنگ بود.
وی ادامه می دهد: دانشگاه در آن بازه، نه امکاناتی را در اختیارمان قرار می‌داد و نه ارفاقی می‌کرد و فرصت‌مان را افزایش می‌داد تا ما به یک جمع‌بندی کلی برسیم و متاسفانه شرایط به گونه ای بود که به نظر می رسید هیچ تعاملی بین دانشجو و دانشگاه وجود ندارد. چیزی که از نظر قوانین سنتی برای دانشگاه مهم است، آنکه هرچه سریع‌تر تکلیف وضعیت تحصیلی دانشجو مشخص شده و فرد یا فارغ‌التحصیل شود اما در صورتی که فرد در مهلت مقرر و تا زمانی که سنوات مجاز دارد فارغ التحصیل نشود، ملزم است در ترم های بعدی با وجود اینکه دانشجوی روزانه است و در کنکور شرکت کرده و به سختی در یک دانشگاه با رتبه خوب قبول شده، برای سنوات غیر مجاز خود به دانشگاه شهریه پرداخت کند که این هزینه برای یک ترم شاید رقمی حدود دو تا سه میلیون تومان باشد.
این دانشجوی تحصیلات تکمیلی در عین حال به جلسات دفاع هم رشته ای های خود اشاره می‌کند و می گوید: جلسات دفاع اکثر هم‌کلاسی‌هایم، مجازی و تعدادی هم با رعایت پروتکل‌ها و فاصله‌گذاری و به شرط موافقت اساتید، حضوری برگزار می‌شود؛ یعنی اگر اساتید با دفاع حضوری موافقت نکنند، دانشجو حتی علی‌رغم خواسته‌اش، موظف است پایان‌نامه‌اش را آنلاین ارائه دهد.
او معتقد است: در دفاع حضوری با توجه به ارتباط رو در روی استاد و دانشجو، قطعا امکان مناسب تری برای ارائه کار فراهم می شود و به طور مثال اگر فرد کار آزمایشگاهی انجام داده باشد این امکان را دارد که نمونه مربوطه را در جلسه دفاع ارائه کند، البته بر اساس همین شرایط هم اساتید، دانشجو را بیشتر به چالش می کشند و استاد و دانشجو تسلط بیشتری داشته و با توجه به فراهم بودن شرایط امکان طرح دیالوگ بیشتر و راحت تری دارند در حالیکه در دفاع آنلاین به هیچ عنوان امکان ارائه نمونه ای از کار وجود نداشته و همواره مشکلاتی از نظر دسترسی اینترنتی نیز وجود دارد؛ بر همین اساس شاید روند پرسش و پاسخ در این رویکرد به مانند شیوه حضوری نباشد؛ در واقع ممکن است این رویکرد برای دانشجویانی که زمان کمتری روی پایان نامه خود گذاشته اند مزایایی نیز به همراه داشته باشد اما به شخصه به عنوان فردی که بر روی پایان نامه وقت گذاشته و برای آن کار آزمایشگاهی انجام داده ام و آن را حاصل دو سال تحصیل خود در مقطع کارشناسی ارشد می دانم ترجیح میدهم به شیوه حضوری دفاع خود را انجام دهم.
بنگاه‌هایی که از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند
اما در دوران شیوع کرونا هم مانند تمامی روزهای این سالها در بحث پایان‌نامه، باز هم مثل همیشه، ردپای موسسات و افرادی که در ازای دریافت وجه، حاضرند به‌جای دانشجو پایان‌نامه بنویسند، دیده می‌شود. یکی از مشاوران همین موسسات در پاسخ به تماس تلفنی که به طور ناشناس از سوی ایسنا گرفته شده، می‌گوید: اصلا نیازی نیست دانشجو بابت دفاع مجازی نگران باشد؛ تیم تخصصی موسسه می‌تواند ظرف چند هفته، داده‌کاوی‌های مورد نظر را انجام دهد، آمارگیری کند، مطالب را از هر زبانی به فارسی برگرداند و هرآن‌چه لازم است تا یک دفاع، عالی و بی‌نقص جلوه کند را آماده کند.
او اضافه می‌کند: از بابت ارائه هم مشکلی نیست. هر دانشجویی که تمایل داشته باشد، می‌تواند در ازای پرداخت مبلغی بیشتر، با یکی از مشاوران ما ارتباط بگیرد و بیاموزد که چطور از پایان‌نامه‌اش دفاع کند. مشاورِ ارائه؛ برای او فایل صوتی، جزوه و هرچه لازم باشد را می‌فرستد و با او تمرین می‌کند تا روز دفاع، کمترین ایراد در کار او دیده شود.
وی ادامه می دهد: اگر دفاع‌ها مجازی شوند که خیلی هم بهتر است. اساتید در دفاع آنلاین با دانشجوها بیشتر راه می‌آیند!
با تمام این تفاسیر در شرایطی که همچنان جهان با مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا دست و پنج نرم می کند و مشخص نیست این وضعیت تا چه زمان ادامه خواهد داشت، ضروری به نظر می رسد همانند سایر مسائل آموزشی، بحث دفاع از پایان نامه نیز به ریز مورد توجه مسئولان دانشگاهی و وزارت های علوم و بهداشت قرار گیرد چراکه حتی ممکن است به واسطه تغییراتی که کرونا در زندگی بشر ایجاد کرده، در آینده نیز دفاع غیر حضوری و آنلاین به عنوان یک شیوه رایج در دانشگاه ها مورد توجه قرار گیرد، حتی اگر این اتفاق را هم در نظر نگیریم سالانه تعداد بسیاری دانشجوی تحصیلات تکمیلی به دفاع از پایان نامه و رساله خود می پردازند که لازم است با جزئی نگری و دقت کافی مسائل و مشکلات آنها مورد توجه قرار گیرد تا این بیم وجود نداشته باشد که این پایان نامه ها تنها برای گذراندن یک واحد درسی ارائه می‌شوند و درباره تاثیرگذاری آنها یا بهره گیری از آنها در صنعت یا حل مشکلات جامعه توجهی وجود ندارد.
