به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» یادداشت /// همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت
سال گذشته در همین ایام و قبل از شیوع بیماری ناشی از ویروس کرونا (کووید-19) از ضرورت احترام جامعه پزشکی به آداب و رسوم پسندیده فرهنگی و دینی نوشتم و گفتم بهتر است به جای نفی سنّت های حسنه ای چون مصافحه- که آثار و برکات فراوانی از نظر مراجع علمی، روانشناسی، جامعه شناسی و به خصوص از نظر پیشوایان دینی برای آن برشمرده شده است- اصولی را به مردم آموزش دهیم که با رعایت آن ها بتوانند ضمن دست دادن با یکدیگر، از ابتلاء به سرماخوردگی نیز مصون بمانند. (1)
ذیل آن یادداشت در همان صفحه مطلبی نیز راجب آداب دست دادن درج شده و در آن آمده بود: «در لحظه دست دادن، فرصتی فراهم می شود که دو طرف نوعی احساس متقابل اولیه حاصل کنند و به پشتوانه آن، رابطه را گسترش بدهند ... تماس گرم و اطمینان بخشی که ما انسان ها با هم برقرار می کنیم، برای تعامل و هماهنگی اجتماعی مان ضروری است؛ تماسی که برای سلامت، بقا و امنیّت و نیز آگاه کردن دیگران از احساس واقعی مان گریز ناپذیر است ...» (2)
همچنین سال گذشته مطلبی در هفته نامه سلامت منتشر شد با این عنوان که «تماس دست ها با هم، فرکانس سازی امواج مغزی درد را تسکین می دهد» (3) و اشاره شد به اینکه «مطالعات جدید نشان داده وقتی شما دست فرد مورد علاقه تان را که از دردی رنج می برد در دستان خود می گیرید، فرد بیمار احساس آرامش می کند» و محققان تأکید کردند که «تأثیر تماس دست ها را در کاهش درد نباید دست کم بگیریم» و قطعاً این امر علاوه بر دردهای جسمی، در کاهش تنش ها و آلام عصبی و روانی (نظیر افسردگی، اضطراب، افکار منفی و ...) نیز می تواند مؤثر باشد.
یکی از روانشناسان نیز در یک برنامه تلویزیونی (4) می گفت: «نوازش، ایمنوگلوبینA را -که محافظ سیستم های مخاط تنفسی است-در بدن بالا می برد».
در جریان مناسک شب های قدر، مقام معظم رهبری در ارتباط تصویری با اعضاء ستاد ملی مبارزه با کرونا، ضمن اعلام تبعیّت کامل از هرگونه تصمیم گیری این ستاد، تأکید کردند «مسأله‌ی دعا و عبادت یکی از نیازهای حتمی و اساسی مردم است» و سپس توصیه کردند که «بررسی این مورد را به کسانی بدهید که اهمّیّت حضور دعا و توسّل و مسائل معنوی را به معنای واقعی کلمه درک کرده باشند» (5)
همچنین ایشان در خصوص تعطیلی فریضه حج ابراهیمی به دلیل شیوع بیماری کرونا، در فراز ابتدایی پیامشان تأکید کردند «این محرومیّت، کوته‌مدّت است و به حول و قوّه‌ی الهی دیر نخواهد پایید ...» (6)
روز جهانی بهداشت روان در سال 2016 کمپین «افسردگی، بیا حرف بزنیم» در شبکه های اجتماعی آغاز به کار کرد و سازمان جهانی بهداشت نیز همین موضوع را به عنوان شعار سال 2017 برگزید و اعلام کرد.
حالا با آمدن ویروس کرونا، مرتب به مردم تأکید می شود که حرف نزنید، دست ندهید، به ملاقات هم نروید، روبوسی نکنید، باشگاه نروید، با هم غذا نخورید، عزا و عروسی نروید و ...
درست است که با این تدابیر باید انتشار ویروس کرونا را در سطح جامعه کنترل کنیم، اما نکاتی را باید مدّ نظر قرار دهیم:
1- کسانی عضو کمیته های علمی و اجرایی ستاد ملّی مبارزه با کرونا باشند و در این خصوص تصمیم گیر، آموزش دهنده و اعلام کننده باشند که بر اهمیت مروادات اجتماعی و تأثیر آن در سلامت روان جامعه و کاهش تنش های عصبی و روانی واقف باشند؛ همچنین سنّت های حسنه جامعه را به رسمیّت بشناسند و با احترام از آن ها یاد کنند.
2- اگر در جاهایی راهی وجود داشته باشد که بشود ضمن انجام سنّت های پسندیده اجتماعی، پروتکل هایی را - ولو سختگیرانه- رعایت کرد، به مردم حق انتخاب بدهیم.
3- تاکید کنیم و نشان دهیم که بر اهمیّت رسم و رسومات پسندیده اجتماعی واقف هستیم و این توصیه ها صرفاً از روی اضطرار و موقتی هست تا زمانی که خطر سرایت این ویروس رفع شود.
بنابراین جای بسی تأسف است که یک فوق تخصص بیماری های عفونی و عضو کمیته علمی ستاد ملّی مبارزه با کرونا در تلویزیون (7) می گوید: «یکی از فایده های کرونا این بود که مردم رفتارهای بهداشتی شان خیلی خوب شد» و سپس از سنت های پسندیده ای چون دست دادن، روبوسی کردن و در آغوش گرفتن به عنوان مثالی از رفتارهای غیربهداشتی نام می برد و اظهار خوشحالی کند که خوشبختانه تمام این ها از جامعه رخت بربست!
این عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا در جای دیگر اظهار داشته بود که دخالت برخی افراد غیرمتخصص در امور پزشکی و توصیه های غیرعلمی باعث می شود که زحمت ما پزشکان زیاد شود. (8)
امّا آیا فکر نمی کنید که نحوه قضاوت شما در خصوص برخی رسم و رسومات اجتماعی و نفی و تخطئه سنت های پسندیده جامعه - که آثار مثبت آن در برخی پژوهش های علمی به اثبات رسیده و پیشوایان دینی ما نیز فضیلت های بسیاری را برای آن ها برشمردند- موجب شود که در آینده زحمات روانشناسان، جامعه شناسان، روانپزشکان و مشاوران و علماء دینی زیاد شود؟
این فوق تخصص بیماری های عفونی در جای دیگر به این موضوع اشاره کرده بود که سازمان جهانی بهداشت، تأکیدش را روی انتقال ویروس کرونا از طریق سطوح برداشته و فقط توصیه کرده است به منظور رعایت احتیاط، پس از تماس با این سطوح و قبل از ضدّعفونی دست ها با آب و صابون، ژل یا محلول ضدّعفونی کننده، با مخاط صورت (دهان و چشم و بینی) تماس نداشته باشید. (9)
پس بنابراین می توانیم در اینجا به جای نهی کلی و مطلق، به مردم حق انتخاب بدهیم که اگر دست می دهید حتماً احتیاط کنید و قبل از ضدّعفونی دست ها، مخاط صورت خود را لمس نکنید.
پی نوشت ها:
1- هفته نامه سلامت، شماره 733- 23 آذر 1398- صفحه 15
2- همان
3- هفته نامه سلامت، شماه 719- 19 مرداد 1398- صفحه 18
4- دکتر مرجان محمدیان- شبکه 3 سیما- برنامه «طبیب»- 14 اسفند 1398
5- بیانات در ارتباط تصویری با ستاد ملی مبارزه با کرونا- 21 اردیبهشت 1399
6- پیام به مناسبت فرارسیدن ایام حج- 7 مرداد 1399
7- دکتر مسعود مردانی- شبکه 3 سیما- برنامه «طبیب»- 20 اسفندماه 1398
8- در گفتگو با شبکه خبر سیما- برنامه «تیتر امشب»- 23 اسفندماه 1398
9- در گفتگو با شبکه سلامت سیما- برنامه «ضربان»- 19 تیر ماه 1399
