به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» فاطمه بریمانی ورندی*// پانزدهم دی ماه، نیروی دریایی سپاه پاسداران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که یک نفتکش کره‌ای را در آب‌های خلیج فارس به دلیل نقض پیاپی قوانین زیست محیطی دریایی، توقیف کرد. عموما در مواجه با چنین اتفاقاتی عکس العمل رسانه‌های داخلی و خارجی از اهمیت فراوانی برخوردار میشوند چرا که عموما در مواقع حساس رسانه‌ها ماهیت و مواضع خود را نشان میدهند.
برخی از رسانه‌ها توقیف نفتکش کره‌ای را نوعی مقابله به مثل و گروگان گیری از جانب ایران برای جبران سرمایه بلوکه شده‌اش در کره جنوبی می‌پنداشتند. مانند وطن امروز که با تیتر دزد گرفتیم مدعی شد که: با وجود رایزنی‌های مکرر، کره جنوبی از آبان ۹۷ تاکنون از پرداخت پول خرید نفت ایران خودداری کرده است. در دنیایی که همه مناسبات آن را زور تعیین می‌کند، شاید هیچ چیز به اندازه حق، گرفتنی نباشد. تجربه چند سال اخیر، این فرض را بیش از هر زمان دیگری به یقین نزدیک کرد.
هرچند عامه و یا حتی جامعه نخبگانی، به این نوع تیتر زدن‌ها و تحلیل‌ها چیزی جز موج سواری بر اخبار و جریانات رسانه‌ای نمیگویند.
اینکه چرا وطن امروز کره‌ای هارا دزد خواند، ماجرای آن به اردیبهشت سال ۹۷ باز می‌گردد. زمانی که ترامپ در ادامه حماقت‌هایش، تحریم نفتی علیه ایران را کامل کرد و از تمدید معافیت‌های خرید نفت ایران به برخی کشورها از جمله کره جنوبی سر باز کرد. از آن زمان کره جنوبی نیز خرید نفت و فرآورده‌های نفتی از ایران را به صفر رساند، اما پول خرید‌های قبلی خود را تسویه نکرد تا اینکه امروز کره جنوبی بیشترین منابع مالی بلوکه شده ایران در خارج کشور را در اختیار دارد.
تا پیش از تشدید تحریم‌ها در آبان سال ۹۷، کره جنوبی جزو پنج کشور عمده خریدار فرآورده‌های نفتی ایران و دومین کشور پس از چین از حیث واردات نفت در سال ۲۰۱۷ بود، اما با تشدید تحریم‌ها، برای اولین بار طی هفت سال گذشته کره جنوبی هیچ‌گونه سفارشی برای خرید نفت از ایران ثبت نکرده است.
آذر ۹۷ و پس از دیدار مسئولان کره‌ای با مدیران نفتی ایران قرار بر پرداخت پول نفت در قبال خرید کالا از کره جنوبی شد. بر اساس این ساز و کار، پول‌های حاصل از فروش نفت ایران به صورت ارز ملی کره جنوبی در بانک‌های کره‌ای باقی می‌ماند و ایران می‌توانست در قبال خرید کالا و دارو از آن استفاده کند.
اما کره در دو سال گذشته تنها یک محموله اقلام دارویی به ایران فرستاده که گفته می‌شود این اقلام کاربرد درمانی برای بیماری صعب‌العلاج «گوشر» را دارد. ارزش این محموله حدود نیم میلیون دلار بود که در برابر رقم بدهی‌های ایران که بین هفت تا ۹ میلیارد دلار گفته شده رقم بسیار ناچیزی به شمار می‌رود. حتی وعده کره‌ای‌ها برای ارسال یک محموله دو میلیون دلاری از دارو و مواد غذایی از جمله روغن خام و خوراک دام نیز تاکنون محقق نشده است.
با این همه بر اساس اخبار اولیه دریافتی از مقامات محلی، موضوع کاملا فنی بوده و کشتی به دلیل آلوده کردن دریا و با حکم قضایی، برای رسیدگی به تخلف به ساحل هدایت شده است. جمهوری اسلامی ایران هم مانند سایر کشورها نسبت به تخلفات مشابه و به‌ویژه آلوده کردن محیط زیست دریایی حساسیت دارد لذا در چارچوب قوانین با آن برخورد می‌کند در نتیجه این اتفاق مورد استثنایی نبوده و در موارد مشابه قبلی در ایران و آب‌های سایر کشورها رخ داده و امری عادی ست.
از سویی شاهد نوع دیگری از تحلیل‌ها هستیم که نمونه آن را میتوان در تیتر روزنامه اعتماد دید. این روزنامه با تیتر تهران_سئول؛ تنش پیش از دیپلماسی، اتفاقات اخیر را مقدمه‌ای برای دیپلماسی میان ایران و کره جنوبی دانست. این روزنامه سعی بر این داشته پیش از آنکه کره جنوبی را یک کشوری ناقض حقوق زیست محیطی بداند، آن را کشوری خوانده که پیش از آن روابطش با تهران، حداقل پس از اعمال تحریم‌های واشنگتن علیه ایران، پر فراز و نشیب‌تر از همیشه بوده است. این موضع زمانی میتواند کارآمد باشد که ما حاصل و نتیجه‌ای از هردیپلماسی و یا مذاکره‌ای داشته باشیم، ن آنکه تمام توافقات تنها نوشته‌ای بی حاصل بر کاغذی باشد و طرف مقابل تعهدی در قبال آن نداشته باشد. کره جنوبی همان کشوری ست که سالهاست پول‌های کشور مارا در کشورش بلوکه کرده و به هیچ صراطی متعهد نمیشود تا آن را باز پس دهد. پس زمانی که از دیپلماسی حرف به میان می‌آید باید سابقه طرف مقابل را هم در نظر بگیریم.
پایگاه خبری «مشرق» پس از تشریح اخبار نفتکش کره‌ای ایران را در موضع قدرت قرار داد و اظهار کرد که طبعا اگر ایران از قدرت سخت خود بهره نمی‌برد تا قیامت نیز کره‌ای‌ها حاضر نبودند پول کشورمان را آزاد کنند. کمترین ثمره این نوع نگاه به این ماجرا، آن است که دنیا میداند ایران به دیپلماسی اعتقاد دارد، اما تنها در صورتی که طرف‌ها آن را به بن بست نکشانند.
فارغ از تحلیل ها، جریانات و عکس العمل‌های رسانه‌ای داخلی، اخبار خارجی نیز در این موارد بین المللی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اگر به دنبال ابتدایی‌ترین اخبار غیررسمی از توقیف نفتکش کره‌ای باشیم، باید بدانیم که ماجرا با خبرگزاری آسوشیتدپرس آغاز شد. اخبار این خبرگزاری قبل از توقیف، احتمال آن را مطرح کردند و میتوان آن را اینطور درنظر گرفت که فارغ از هرگونه خصومت میان کشورها، اگر کشوری در عرصه آب‌های آزاد کشور دیگر اخلالی بوجود آورد، باید جریمه شده و درصدد جبران آن برآید.
رسانه‌های کره جنوبی با استناد به اظهارات مقامات وزارت خارجه این کشور بر حل مسالمت آمیز و دیپلماتیک این مساله تاکید دارند. نکته قابل توجه در این اظهارات آن است که در تمام این مدت که پول‌های ما در دست کره ای‌ها بلوکه شده بود، غالبا مقامات آن کشور قائل به دیپلماسی نبودند، اما حالا که در موضع ضعف قرار گرفتند، معتقد به دیپلماسی شده‌اند. "
کره ای‌ها معتقدند که اگر دولت ایران واقعاً می‌خواست هشدار جدی به کره بدهد، می‌توانست خدمه را به اتهام جاسوسی نگه دارد. شاید لازم به ذکر است که ایران قائل و پایبند به قوانین بین المللی و رعایت حقوق بشر است و هرگونه اقدامی که از جانب این کشور صورت بگیرد در درجه اول بر اساس اصول و ضوابط قانونی خواهد بود.
ایران هیچگاه در این واقعه، ابتدا به کشور مقابل و نوع روابطش با آن توجه نکرد و باید این را در نظر داشت که اگر کشور دیگری به جای کره جنوبی این قوانین را زیر پا میگذاشت، همین اتفاق در انتظارش می‌بود؛ پس نمیتوان این عکس العمل ایران را به عنوان گروگانگیری تلقی کرد چرا که اگر کسی گروگانگیر باشد دولت کره جنوبی است که به بهانه‌های واهی بیش از ۷ میلیارد دلار ما را گروگان گرفته است. حتی در مورد کالا‌هایی که ادعا می‌شد تحریم نیست، از اینکه در شرایط سخت و دشوار که حتی وارد کردن چند میلیون تن نهاده و دارو برای مردم ما بسیار مهم بود، به بهانه‌های واهی امتناع کردند.
پس ما گروگان گیر نبودیم اگر کسی گروگانگیر باشد، این دولت کره بوده است و حافظه تاریخی ملت ما این را فراموش نمی‌کند. آن‌ها هیچ تلاشی برای اینکه این پول بتواند در مسیر خدمت به مردم را بگیرد انجام ندادند. در مورد این کشتی هم آنچه که مقامات نظامی و قضایی اعلام کردند، بنا بر حکم قضایی بوده و به علت آلودگی نفتی در خلیج فارس توقیف شده است قبلا هم به آن هشدار داده شده است. قطعا درخواست هم درخواست فنی بوده یعنی از سوی یک نهاد فنی این درخواست صورت گرفته و در دنیا هم مرسوم است و مسئله غامض و پیچیده‌ای نیست.
در پایان هم فارغ از تمام تحلیل‌ها و جهت گیری‌های رسانه‌ای، زمانی میتوان به طور دقیق به سر انجام این اتفاق پرداخت که وزرای امور خارجه دو کشور با یکدیگر به توافق رسیده و در ابتدای امر، کره جنوبی متعهد شود که خسارات وارد شده به محیط زیست را بپردازد؛ و ما زمانی میتوانیم تعهدات آن هارا بپذیریم که مطمئن شویم کره جنوبی درصدد اصلاح و ترمیم روابط خود با ایران، از طریق جبران بدهکاری مالی خود به این کشور است.
*دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی دانشگاه تهران
