به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»به نقل از فارس، محمد خزاعی از جوان ترین دبیران جشنواره های فجر است که دبیری این رویداد سینمایی را در دوره سی‌ام - چالش برانگیزترین مقطع تاریخ سینمای ایران- را برعهده داشت. دوره ای که کشور از یکسو با فضای ملتهب سیاسی بعد از ۸۸ دچار بود و از دیگر سو، یکی از تنش زا ترین اتفاقات در تاریخ سینمای ایران رقم خورد- تعطیلی خانه سینما- اما به اذعان بسیاری از سینماگران و کارشناسان فرهنگی دوره سی ام برغم شرایط کلی جامعه یکی از موفق ترین ادوار برگزاری لقب گرفت. این گفتگو با محوریت فجر سی‌ام، رمزهای موفقیت آن و استانداردهایی که در این دوره پا گرفته؛ همچنین، شرایط سخت و فضای ملتهب سیاسی و سینمایی کشور در آن مقطع تهیه شده است. در ادامه بخش‌های مهم این گفت‌وگو را می‌خوانید.
جشنواره فیلم فجر آئینه برای تاریخ سینمای ایران است
- جشنواره فیلم فجر آئینه برای تاریخ سینمای ایران است. شکل گیری آن و سیر تحولاتش در طول تاریخ چهار دهه گذشته مرهون زحمات، خدمات، مجاهدت های بسیاری از عزیزانی است که با همه فراز و فرودهای این رویداد فرهنگی و سختی ها و رنج ها، چراغ این جشنواره را روشن نگه داشته اند.
- میراث ارزشمندی است که با همه کاستی ها و اشکالاتش نمی توان آن را نادیده گرفت، تضعیف کرد و یا تخریب. یک ظرفیت و گنجینه بزرگ و مغتنم برای سینما و سینماگران است. بنده هم با تکیه بر این میراث و تجارب ارزنده همه دبیران پیشین وارد میدان شده بودم.
یک ماه بعد از پذیرش دبیری جشنواره خانه سینِما تعطیل شد!
- به دلیل فضای ملتهب سیاسی بعد از ۸۸ بعضا شاهد گسست هایی در بخش‌هایی از بدنه سینِما بودیم و این نگرانی وجود داشت این گسست به کیفیت و جایگاه جشنواره فیلم فجر به عنوان بزرگترین رویداد فرهنگی و سینمایی کشور لطمه بزند.
- باورمان این بود با همدلی، همفکری و تعامل می‌توان ظرفیت فراگیری را رقم زد تا فجر به نماد وفاق ملی خانواده هنرمندان و سینماگران تبدیل شود و خوشبختانه به اذعان همگان این هدف محقق گردید.
- آبان ماه مسئولیت دبیری جشنواره به بنده واگذار شد و درست یک ماه بعد یعنی آذر ماه با تعطیلی خانه سینِما مواجه شدیم.
- با اتفاقی مواجه شدم که برغم همه پیگیری ها و جلساتی که با گروه‌ها و جریانات مختلف کشور داشته‌ایم نتوانسته‌ایم مانع از این اتفاق شویم. اتفاقی که برای سینِمای ایران و خانواده سینِما هزینه سنگین به همراه داشت. طبیعی است این اتفاق می‌توانست اثرات و آسیب هایی بسیاری برای جشنواره، در پی داشته باشد.
شاهد فشارهای روانی و اداری و سنگ اندازی‌ها بودیم
- از سوی دیگر، جشنواره فجر در ۲۹ دوره پیش از این همیشه توسط بنیاد سینمایی فارابی برگزار می‌شد و در دوره سی ام برای اولین بار بود که سازمان جشنواره مستقل شده بود و دبیری مستقل خارج از دایره مدیران ارشاد عهده دار مسُولیت آن شد.
- چون همیشه این جشنواره توسط مدیران ارشاد و مؤسسات سینمایی برگزار می‌شد استقلال آن و حذف مدیران سینمایی از ستاد جشنواره شرایطی را بوجود آورد که بعضا شاهد فشارهای روانی و اداری و سنگ اندازی و کارشکنی هایی هم بودیم.
- قطعاً، برخی این زمینه را در خود می‌دیدند که خواسته هایشان را به ستاد برگزاری جشنواره تحمیل کنند. به عنوان مثال این اصرار وجود داشت در مراسم های افتتاحیه و اختتامیه از چهره‌های سیاسی خاصی میزبانی کنیم که نپذیرفتم.
- مضافا اینکه، فشارهای سیاسی و دو پارگی بدنه سینِما با تعطیلی خانه سینِما، حضور هنرمندان با بج خانه سینِما در فضای جشنواره و شکل‌گیری یک فضای پرالتهاب و پرتنش شرایط پیچیده ای را بوجود آورد.
سیاه‌نمایی و تحریک رسانه‌های خارجی فارسی زبان برای تحریم جشنواره
- علاوه بر فضای داخل، از سوی برخی رسانه‌های خارجی فارسی زبان هم به شدت برای تحریم جشنواره و انصراف و عدم حضور سینماگران در جشنواره و سیاه نمایی و تخریب فضای جشنواره کار می‌شد. داغ کردن فضای شایعه و دمیدن بر طبل انصراف. تا جایی که اعلام شده بود ده اثر یک جا قرار است انصراف دهند…
- بنده به عنوان دبیر در ان دوره از چهار جهت مورد فشار بودیم: فضای ملتهب سیاسی کشور و مطالباتی که وجود داشت، دلخوری و عصبانیت برخی صنوف سینمایی به خاطر تعطیلی خانه سینما و عدم تمایل برای حضور، عدم همراهی و کارشکنی برخی مدیران سازمان سینمایی و دخالت های آزاردهنده شان به دلیل عدم حضور بنده در دایره مدیران سازمان سینمایی و زمان کم برای پیش تولید جشنواره.
- یک جاهایی حتی با فشار طیف هایی از سینماگران مواجه می شدیم. تا جایی که به صراحت به آقای شمقدری معاون سینمایی اعلام کردم لطفاً سعه صدر داشته باشید و اجازه بدهید صفر تا صد ماجرا را جلو ببریم و مسئولیت همه چی با خودم باشد و اختلاف سلیقه در میان بود.
جشنواره سی‌ام یکی از بزرگترین اتفاقات فرهنگی کشور بود
- جشنواره سی‌ام با توجه به گستردگی و تنوع بخش‌ها و شرایط عمومی که بر کشور و سینما حاکم بود یکی از بزرگترین اتفاقات فرهنگی کشور بود.
- در سال‌های اخیر به دلیل تفکیک دو بخش ملی و بین الملل جشنواره به هیچ وجه قابل مقایسه با ادوار قبل نیست.
- علاوه بر بخش‌های ملی، بخش بین الملل، بازار فیلم و همایش های جانبی، نشست های گفتمانی و گردهمایی‌ها در کنار حضور بیش از ۲۷۰ سینماگر صاحب نام و مهم از نقاط مختلف دنیا و همراهی نمایندگان رسانه‌های خارجی و ... جشنواره فجر را به یک حرکتی فراتر از یک جشنواره تبدیل می کرد.
- بیشتر یک رویداد فرهنگی و اجتماعی بین‌المللی بود. نه صرفاً در حد نمایش تعدادی فیلم و نشست‌های پرسش و پاسخ .
بسیاری از داخل به سینماگران خارجی پیام دادند در جشنواره شرکت نکنند!
- در همان دوره به دلیل فضای سیاسی که بوجود آمده بود بسیاری از داخل به سینماگران وهنرمندان خارجی پیام دادند و ایمیل زدند تا در جشنواره شرکت نکنند و شیطنت کردند.
- پیام‌هایی مبنی بر اینکه این جشنواره، جشنواره خوبی نیست. خانه سینِما تعطیل شده و این جشنواره یک محفل سیاسی و فرمایشی است و مباحث سیاسی را مطرح کردند.
- پنج و شش میهمان هم، انصراف داده بودند ولی خوشبختانه اکثر میهمانان آمدند و جالب بود که بدانید در میان ایمیل زنندگان چهره‌های شناخته شده صنفی هم بودند که هیچوقت نخواستم این اسامی در افکار عمومی درز پیدا کند.. از این جور حواشی کم نداشتیم.
تخصصی‌ترین هیات داوران در ادوار جشنواره فجر
- هیات های انتخاب و داوری تخصصی ترین هیات در ادوار جشنواره فجر بودند. وقتی به این هیات نگاه کنید می بینید ترکیبی از سرشناس ترین چهره‌های سینمایی فارغ از جناح بندی و با همگرایی گردهم آمده بودند با هدف مشترک تا کیفی ترین و مهمترین آثار سینمایی سال را انتخاب نمایند.
- بدون تردید انتخاب چهره‌ها و ترکیب داوری بسیار در جهت دهی و افق یابی سینِما و چشم انداز سال آینده سینِما تاثیرگذار است و این به هوشمندی تیم برگزاری بستگی دارد. به شخصه و به تجربه بر اساس ترکیب داوران می‌توانم حدس بزنم که خروجی آن دوره جشنواره چه می شود؟ همینطور، چگونگی چینش ترکیب هیات انتخاب هم بسیار نقش اآفرین و مهم است و خوشبختانه، در دوره سی ام شاهد هیات هایی کاملاً تخصصی و با تجربه های شناخته شده سینمایی بودیم.
دوست داشتم با فیلمم در جشنواره حضور پیدا می‌کردم
- ما درگیر مراحل فنی و تدوین فیلم سینمایی «قلاده‌های طلا» بودیم که آقای طالبی گفتند آقای شمقدری و دوستان نظر دارند شما دبیری جشنواره فجر را برعهده بگیرید.
- واقعیتش، خودم دوست داشتم با فیلمم در جشنواره حضور پیدا می کردم. طبیعی است به این بهانه تلاش یکساله گروه تولید فیلم هم در جشنواره دیده می‌شد و مهم بود.
- از یکسو از فضایی که در وزارت ارشاد وجود داشت و مشکلاتی که پیش رو بود اطلاع داشتم. باید دست به تصمیم سختی بزنم. می‌دانستم جشنواره فجر در دوره سی ام بعد از یک ربع قرن از اهمیت ویژه ای برخوردار است و خیلی مهم است. از دیگر سو، باید از حق خودم و از حق همکارانم در فیلم می گذشتم.
- به آقای طالبی گفتم که حضور بنده در جشنواره به معنای عدم حضور فیلم قلاده های طلا خواهد بود. حتی برخی دوستان ارشاد پیشنهاد دادند که کلاً فیلم را از مسابقه خارج نکنید و فقط بخش تهیه کنندگی و بهترین فیلم را حذف کنید و اجازه دهید فیلم در آرای مردمی داوری شود که بنده مخالفت کردم چون شبهاتی را بوجود می‌آورد که به سلامت و صداقت کلیت جشنواره لطمه می زد.
- آقای طالبی هم، معتقد بود که کمک کنیم جشنواره برگزار شود و فیلم در خارج از مسابقه به نمایش در بیاید. از طرفی من شرمنده کل گروه تولید شدم ولی در سوی دیگر واقعه و رخداد بین المللی پیش رو بود که قرار بود در دهه فجر اتفاق بیفتد.
- وقتی قرار است یک حرکت فرهنگی بزرگ شکل بگیرد می طلبد که همراه شویم و حمایت کنیم.
گذشتن از فیلمم به عنوان یک محصول و یک فرزند سخت بود
- گذشتن از فیلمم به عنوان یک محصول و یک فرزند سخت بود. چون عوامل دوست دارند در جشنواره حضور پیدا کنند و در بخش‌های مسابقه و شانس شان را امتحان کنند و هیجان لذتبخش و خاطره انگیزی را برای همه در پی دارد و فضای تبلیغاتی و رسانه ایی و جذابیت های خودش را برای عوامل دارد ولی جریان کلی کشور می‌طلبید که ما از یکسری از خواسته‌های شخصی مان عبور کنیم و به جریان بزرگ‌تری فکر کنیم.
دکتر حسینی گفت خیلی از نهادها پیگیر هستند تا مانع نمایش فیلم شوند
- فیلم «قلاده های طلا» قرار بود طبق جدول برای رسانه‌ها در سئناس آخر شب به نمایش در بیاید. بنابه درخواست دکترحسینی وزیر محترم وقت بنا شد که فیلم آن شب پخش نشود.
- بنده مخالفت کردم و حتی اشاره کردم عدم نمایش فیلم در افکارعمومی این گمانه را بوجود می‌آورد که ما داریم برای فیلم فضا درست می‌کنیم. ولی تأکید کردند نمایش فیلم را امشب در برج میلاد کنسل کنید چون لازم است فیلم امشب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای جمعی از مدیران و مسُولان مربوطه اکران شود.
- نیاز است فیلم را ببینند. مشکلاتش برطرف شود چرا که تضارب آراء جدی و موافقت ها و مخالفت های زیاد؛ و سفت و سختی راجع به این فیلم است و خیلی از نهادها پیگیرهستند تا مانع نمایش فیلم شوند.
- فیلم در وزارتخانه نمایش داده شد و نمایندگان خیلی از نهادها و ارگان ها و مسئولین کشور آن شب فیلم را دیدند و بحث‌های داغی پیرامونش شکل گرفت.
تعدادی جلسه را ترک کردند!
- آن شب تعدادی جلسه را ترک کردند و بسیاری هم حمایت کردند. چون موضوع بحث ما نیست نمی‌خواهم توضیح بیشتری بدهم. ولی آخر شب، صحبتی که با وزیر داشتم اعلام کردند که نمایش فیلم را در برنامه اصحاب رسانه و منتقدان قرار دهید و ما هم رسما، خبر اکران فیلم را اعلام کردیم.
- از لحظه‌ای که برنامه نمایش فیلم اعلام شد فضای گسترده ای برای جوسازی رسانه ای شکل گرفت و فراخوان های متعددی در رابطه با فیلم در جهت تجمع گروه‌های مختلف سیاسی برای عدم نمایش فیلم در برج میلاد صورت گرفت.
- شرایط به شدت ملتهب بود. بنده از یکسو دبیر جشنواره بودم و مسئول حفظ و صیانت از جشنواره و آرامش هنرمندان و خبرنگاران و میهمانان داخلی و خارجی و تلاش برای فضایی دور از تنش و نا‌آرامی و پیامدهای بد؛ و هم اینکه فیلم هم باید نمایش داده می‌شد برای اصحاب رسانه.
- جلسات متعددی با اعضای ستاد برگزاری جشنواره تا صبح داشته ایم – همینطور با برخی از نهادها مشورت و همفکری کردیم. تلاش کردیم که چگونه هنرمندان و اهالی رسانه با آرامش این فیلم را ببینند بدون اینکه اتفاقی بیفتد.
کارت‌های موقت جعلی درست کرده بودند!
- در مرحله اول خدا کمک مان کرد. وزارتخانه و سازمان سینمایی همراه مان بودند. برنامه‌ریزی کردیم تا تمامی ورودی ها را کنترل سفت و سخت کنیم.
- کنترل کارت های جشنواره را از محل ورودی محوطه برج میلاد انجام دادیم. تمامی ورودی های احتمالی را بستیم.
- کارت های موقت جعلی درست کرده بودند و می‌خواستند وارد شوند. همه آن‌ها را کنترل و جمع آوری کردیم.
سه برابر ظرفیت برج میلاد برای تماشای فیلم روانه برج شدند!
- ازدحام جمعیتی غیرمنتظره و وحشتناکی پیش آمد. تقریباً سه برابر ظرفیت برج میلاد جمعیت روانه برج شدند. سالن های اصلی و جنبی برج میلاد مملو از جمعیت شد هر جا امکان نمایش وجود داشت همزمان فیلم را نمایش دادیم.
نمایندگان جناح‌ها برای تماشای فیلم آمده بودند
- فضای پرالتهاب و سیاسی بر برج میلاد حاکم شده بود. خیلی از مسئولین سیاسی و نمایندگان جناح ها هم آن شب آمده بودند فیلم را ببینند.
- براساس برنامه‌ریزی ستاد برگزاری و برای اینکه خدای ناکرده اتفاقی نیفتد کنترل سفت و سختی را انجام دادیم. روشن نگه داشتن چراغ سالن ها هنگام نمایش از جمله تمهیداتی بود که انجام داده‌ایم تا فیلم بدون حواشی احتمالی نمایش داده شود.
رضایت‌مندی بالغ بر ۸۰ تا ۹۰ درصد مخاطبان باعث شد ورق برگردد و حاشیه‌ای دامن زده نشود. بدون شک، آن شب یکی از ملتهب ترین شب‌های زندگی‌ام در طول عمر ۴۰ ساله‌ام بوده است.
مشکل جشنواره فیلم فجر در سیاستگذاری کلان آن است
- مشکل جشنواره فیلم فجر در سیاستگذاری کلان آن است ما در حقیقت نمی‌دانیم از جشنواره فیلم فجر چی می‌خواهیم و چه اهداف کوتاه مدت و بلندمدتی را دنبال می کنیم؟
- مسئولان فرهنگی ما نمی دانند آیا جشنواره قرار است چشم انداز فرهنگی کشور را نشانه شناسی کند؟ آیا جشنواره قرار است افقی را نشان دهد تا بر اساس آن برنامه‌ریزی های تولید و گفتمان سال آینده تدوین و ترسیم شود؟ آیا جشنواره بنا است چراغی را روشن کند و ما در پرتو آن به قوت ها و ضعف هایمان پی ببریم؟
- اگر همه این‌ها هست باید بازتعریف شود. و گرنه صرفاً در حد یک جشن و دورهمی و نمایش چند اثر باقی می ماند.
آنچه این سال‌ها در حال برگزاری است صرفاً سطح یک جشنواره است و نه عمق آن
- لازم است حرکت جشنواره توسط آن شورای تخصصی سیاستگذاری شود نه اینکه با تغییر دولت ها و رفت و آمد وزرا و مدیران سازمان سینمایی هر بار شاهد تغییرات روزآمد باشیم.
- متأسفانه، آنچه که این سال‌ها در حال برگزاری است صرفاً سطح یک جشنواره است و نه عمق آن؛ و تأثیرات ملی و بین‌المللی وسیع و کارکردهای اجتماعی و فرهنگی در پی ندارد.
- جشنواره فجر فارغ از همه جناح بندی ها و دولت ها سرمایه و گنج بی بدیل سینمای ایران است و همه باید از آن صیانت کنیم.
