آموزش پزشکی؛ سهم وزارت بهداشت یا وزارت علوم؟/واکنش دو وزارتخانه به طرح ادغام آموزش پزشکی در وزارت علوم

به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ ادغام دو وزارتخانه علوم و بهداشت یکی از طرح هایی می باشد که سالهاست مورد توجه وزارت علوم و وزارت بهداشت قرار گرفته است  بعضی از مواقع این موضوع مورد موافقت طرفین و بعضی از مواقع مورد مخالفت یکی از این دو وزارتخانه و یا انجمن علمی پزشکان قرار می‌گرفت در این گزارش قصد داریم آخرین اخبار را در خصوص ادغام این دو وزارتخانه بررسی نماییم ابتدا نظر وزارت علوم را در این خصوص می‌بینیم و در ادامه نظر وزارت بهداشت و انجمن علمی پزشکان را در این خصوص بررسی خواهیم نمود

۲۲ آبان ۱۴۰۰ بود که محمد علی زلفی‌گل وزیر علوم تحقیقات و فناوری در  جلسه ۱۵۵ شورای ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور، اظهار کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی اصل تاسیس و کارکردش این است که فراتر از تعارض منافع و مسائل سیاسی باید موضوعات را پیگیری بکند. در این‌راستا هر چه زودتر آموزش دو وزارتخانه بهداشت و علوم با هم ادغام شوند، جلوی ضررهای بیشتر گرفته خواهد شد.

وی ضمن بیان اهمیت تجهیزات و تکنولوژی در بحث سلامت تصریح کرد: با این پیش زمینه رشته‌های مهندسی را از رشته‌های پزشکی نمی‌توان جدا کرد. همچنین اگر بحث سلامت روح را لحاظ کنیم، سلامت روحی دیگر در مقوله پزشکی نمی‌گنجد بلکه به رشته های علوم انسانی، رشته روانشناسی و علوم دینی برمی‌گردد. درواقع شخصیت علمی باید متوازن باشد. شخصیت را مثل جورچینی در نظر بگیرید که اگر تکه‌های آن را از جدا کنید، شالوده‌ی آن از حالت متوازن می‌افتد. تحقیقات بین رشته‌ای، چند رشته‌ای همگی کنار گذاشته شده است؛ حال چه زمانی این گسستگی اصلاح خواهد شد! مگر می‌توان رشته داروسازی را از شیمی و داروسازی را از بیوشیمی جدا کرد! مگر می‌توان رشته انگل شناسی پزشکی را از دامپزشکی و کشاورزی جدا کرد.

وزیر علوم در ادامه گفت: اگر دانشگاه‌های وزارت بهداشت و وزارت علوم در کنار هم قرار بگیرند، رتبه بندی دانشگاه‌های ایران در ابعاد بین المللی فرق خواهد کرد. درخصوص بخش ظرفیت‌های پزشکی؛ یک استاندارد جهانی نسبت پزشک عمومی با جمعیت وجود دارد. اگر طبق آمار جهانی، ایران از استانداردها جهانی در سرانه پزشکی عقب است باید در عمل  به این میزان دست یابد.

در ادامه واکنش وزارت بهداشت به طرح ادغام آموزش پزشکی در وزارت علوم را بررسی خواهیم نمود:

غلامرضا حسن‌زاده دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی در خصوص  طرح ادغام وزارت بهداشت و وزارت علوم اظهار کرد: از سال ۱۳۶۴ با هدف کارآمدتر کردن سیستم بهداشتی و درمانی کشور و اثربخشی بیشتر در آموزش پزشکی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل شد و نقطه قوت وزارت بهداشت، چیدمان عرصه های آموزشی، نظام ارزشیابی و اعتباربخشی و پویایی آموزش پزشکی بوده است.

وی افزود: تجربه کشور در مدیریت کووید۱۹ و تلاش مجاهدانه کادر بهداشتی و درمانی کشور بیانگر این است که سیستم بهداشتی، درمانی و آموزش پزشکی کشور، کارآمد بوده است. دانشگاه های علوم پزشکی کشور، نمونه بارز دانشگاه های نسل نوین هستند که هم بین المللی سازی و هم تقاضا محوری را در دستور کار خود دارند. همچنین در بحران کووید۱۹ نیز این دانشگاه ها نشان دادند که پاسخگویی اجتماعی دقیقی را می توانند داشته باشند و تعطیلی آنها مشکل ساز است. در حالی که برخی مراکز آموزشی در کشور در طول این مدت تعطیل یا غیرحضوری بودند بدون اینکه خللی در روند عمومی جامعه ایجاد شده باشد. 

حسن زاده گفت: اگر دانشگاه های علوم پزشکی در بحران کووید۱۹ کار نمی کردند مشخص نبود چه فاجعه ای رخ می داد بنابراین سیستم آموزشی، پژوهشی، بهداشتی و درمانی کشور توانسته پاسخگویی اجتماعی داشته باشد و کارآمدی خودش را نشان دهد البته ممکن است اشکالاتی در سیستم آموزشی وجود داشته باشد که باید روی آنها کار کنیم و در صورت نیاز بازنگری های لازم را انجام دهیم. وقتی سیستمی را داریم که بارها از سوی مراجع بین المللی به دلیل دیده شدن عرصه آموزش و خدمات در یک وزارتخانه، مورد تقدیر قرار گرفته به نظر می رسد که برگشت به عقب، هزینه های زیادی دارد با این استدلال که می خواهیم کارایی و بهره وری یک سیستم را فدای رتبه بندی کنیم. 

وی تاکید کرد: ممکن است برای رتبه بندی دانشگاه ها دلایل متعددی وجود داشته باشد، اما رتبه بندی به تنهایی نباید ملاک سیستم آموزشی و پژوهشی کشور باشد، بلکه باید کارآمدی، سرآمدی و مرجعیت علمی را مورد توجه قرار دهیم. یکی از اقدامات وزارت بهداشت در سال های اخیر، هم گرایی علوم و فناوری است، اما آیا وزارت علوم توانسته بین رشته های مختلف خودش، همگرایی را ایجاد کند.

دبیر شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی ادامه داد: اگر وزیر علوم عنوان می کند که باید داروسازی را در کنار شیمی قرار دهیم، باید دید آیا توانسته اند بین بیولوژی، شیمی و فیزیک که در یک دانشکده بوده و قبلا تحت عنوان دانشکده علوم فعالیت می کردند، ارتباط برقرار کنند؟ آیا دانشکده دامپزشکی با شیمی، فیزیک و بیولوژی ارتباط نزدیکی پیدا کرده اند؟ اگر الگویی وجود دارد به ما هم بگویند تا از آن الگوها استفاده کنیم. 

حسن‌زاده گفت: ما تجربه ادغام را در تولیدات علمی داشته ایم. اصلا رتبه‌بندی، ملاک مناسبی برای بهره وری بالاتر و کارآمد بودن یک دانشگاه نیست. وجود مراکز توسعه آموزش در دانشگاه های علوم پزشکی که انتظار می رود دانشگاه های وزارت علوم هم از آن بهره گیرند و الگوبرداری کنند، توانسته روی کیفیت آموزش پزشکی تاثیرگذار باشد و آموزش پاسخگو، عدالت آموزشی و همگرایی و سرآمد شدن در علوم مختلف را به همراه داشته باشد.

در ادامه نظر موافق انجمن علمی پزشکی ایران نسبت به این موضوع را برر سی میکنیم:

انجمن علمی آموزشی پزشکی ایران روز دوشنبه در بیانیه خود تاکید کرد: در روزهای اخیر همانند دوره‌های گذشته که دولت جدیدی شکل می‌گیرد زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که مؤلفه‌های خدمت و مردم را نشانه گرفته است آنها با دیدگاهی کوتاه و غیرعلمی و بدون سبقه شناخت از پیش زمینه‌های علم آموزش «علی العالم» و آموزش پزشکی «علی الخاص» سخنانی بر زبان جاری می‌کنند که نه تنها علم بلکه عمل و خدمت به مردم را متزلزل میکند.

این انجمن یادآور شد: دوران شیرین و با افتخار بعد از پیروزی انقلاب مقدس اسلامی ایران ثمره اندیشه‌های پاک و خدمتگزار و دل‌های بری از هرگونه ناپاکی و دنیا پرستی و  تعارض منافع شکل گیری فرهنگ «ادغام» به بار نشست و با فراز و نشیب های فراوان از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۴ زیر سایه پیش قراولان انقلابی جمهوری اسلامی ایران وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی متولد شد.

در بیانیه نوشته شده است: برای حکومت سه وظیفه و یک رسالت تعریف می شود: امنیت، سلامت، آموزش و پاسداری از محیط زیست. جمهوری اسلامی ایران در این راستا به دو وظیفه اصلی و بلکه سه وظیفه اصلی خود عمل کرده است. بسیاری از گویندگان چنین بیانات بی پایه ایی، یا سن لازم برای یادآوری آن دوران خفت بار را ندارند و یا تجربه حضور در آن میدان ها را.

در بیانیه انجمن علمی آموزشی و پزشکی ایران آمده است: آنها که امروز در نعمت عالمانه سلامت حضور  پیدا کرده‌اند نمی‌دانند یا نمی خواهند بدانند  که تنها ۱۵ درصد از مردم می‌توانستند خدمات سلامت مورد تقاضای خود را دریافت کنند و ۴۰ درصد مردم به نیازهای اصلی حوزه سلامت دسترسی داشتند و بقیه یا به هیچ امکانی دسترسی نداشتند و یا در قبال هر نیازی مشتی دارو را از پزشکی که حتی قدرت برقراری ارتباط کلامی با آنها را نداشت سلامت دریافت می‌کردند، آنها حتی فرآیند نیل به این جایگاه رفیع حوزه سلامت را نمی شناسند و نمی¬‌دانند چگونه ممکن است در تمامی مراکز استان‌ها و بسیاری از شهرهای بزرگ دانشگاه‌های علوم پزشکی شکل گرفته باشد که موجب حضور عالم ترین فرزندان این مملکت در کنار مردم سراسر کشور به عنوان اعضای هیات علمی قرار گیرند و پاسخگوی نیازهای مردم باشند آنها  نمی بینند و نمی شنوند که در دانشگاه‌های استانها هر روز افتخار جدیدی آفریده می شود در دانشگاهی جشن یک هزارمین پیوند عضو گرفته می‌شود و در دانشگاه دیگری نوزاد چند ساعته ایی با دهها ناهنجاری سالم به روی والدینش لبخند میزند و متخصصی شب را تا صبح بر بالین مادری جوان می نشیند تا لطف الهی را کامل کند.

متن کامل این بیانیه به شرح زیر است:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَکَفَى بِاللَّهِ حَسِیبًا (احزاب ۳۹)

در روزهای اخیر همانند دوره‌های گذشته که دولت جدیدی شکل می‌گیرد زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که مؤلفه‌های خدمت و مردم را نشانه گرفته است آنها با دیدگاهی کوتاه و غیر علمی و بدون سابقه شناخت از پیش زمینه‌های علم آموزش علی العالم و آموزش پزشکی علی الخاص سخنانی بر زبان جاری می‌کنند که نه تنها علم بلکه عمل و خدمت به مردم را متزلزل می‌کند. دوران شیرین و با افتخار بعد از پیروزی انقلاب مقدس اسلامی ایران ثمره اندیشه‌های پاک و خدمتگزار و دل‌های بری از هر گونه ناپاکی و دنیا پرستی و تعارض منافع شکل‌گیری فرهنگ «ادغام» به بار نشست و با فراز و نشیب‌های فراوان از سال ۱۳۵۸ لغایت ۱۳۶۴ زیر سایه پیش قراولان انقلابی جمهوری اسلامی ایران وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی متولد شد.

برای حکومت سه وظیفه و یک رسالت تعریف می‌شود: امنیت، سلامت، آموزش و پاسداری از محیط زیست. الحق جمهوری اسلامی ایران در این راستا به دو وظیفه اصلی و بلکه سه وظیفه اصلی خود عمل کرده است. بسیاری از گویندگان چنین بیانات بی‌پایه‌ایی، یا سن لازم برای یادآوری آن دوران خفت بار را ندارند و یا تجربه حضور در آن میدان‌ها را.

آنها که امروز در نعمت عالمانه سلامت حضور پیدا کرده‌اند نمی‌دانند یا نمی‌خواهند بدانند که تنها ۱۵ درصد از مردم می‌توانستند خدمات سلامت مردم تقاضای خود را دریافت کنند و ۴۰ درصد مردم به نیازهای اصلی حوزه سلامت دسترسی داشتند و بقیه یا به هیچ امکانی دسترسی نداشتند و یا در قبال هر نیازی مشتی دارو را از پزشکی که حتی قدرت برقراری ارتباط کلامی با آنها را نداشت سلامت دریافت می‌کردند.

آنها حتی فرآیند نیل به این جایگاه رفیع حوزه سلامت را نمی‌شناسند و نمی‌دانند چگونه ممکن است در تمامی مراکز استان‌ها و بسیاری از شهرهای بزرگ دانشگاه‌های علوم پزشکی شکل گرفته باشد که موجب حضور عالم‌ترین فرزندان این مملکت در کنار مردم سراسر کشور به عنوان اعضای هیأت علمی قرار گیرند و پاسخگوی نیازهای مردم باشند آنها نمی‌بینند و نمی‌شنوند که در دانشگاه‌های استان‌ها هر روز افتخار جدیدی آفریده می‌شود در دانشگاهی جشن یک هزارمین پیوند عضو گرفته می‌شود و در دانشگاه دیگری نوزاد چند ساعته‌ایی با ده‌ها ناهنجاری سالم به روی والدینش لبخند می‌زند و متخصصی شب را تا صبح بر بالین مادری جوان می‌نشیند تا لطف الهی را کامل کند.

هیهأت از این همه ندیدن‌ها و نشنیدن‌ها آنها حتی نمی‌بینند که دانشگاه‌های بزرگشان به دلیل عدم حضور در جامعه خبر ندارند آب و نان مملکت چه مشکلی دارد و حتی از پل و جاده و غیره بی‌خبر هستند.

آنها حتی نتوانستند دانشگاه‌های ملی این کشور را که افتخار ایران اسلامی در جهان بودند را سرپا نگه دارند و آنها حتی از اعتراضات اساتید و دانشجویان دانشگاه‌های شریف تهران و امیرکبیر و غیره بی‌خبر هستند تا مسئولیت افت بین‌المللی آنها را به عهده نگیرند.

اما چند نکته متفاوت: وقتی از آموزش صحبت می‌کنیم می‌تواند انتقال دانش برای ارتقای آگاهی باشد و یا می‌تواند برای تولید ثروت باشد و یا برای مردم باشد تا هم خدمت بگیرند، هم ثروت بیافرینند و هم آگاهی و علم ذخیره کنند.

مردم محوری در آموزش و پژوهش در علم، یک انتخاب عالمانه است که در حوزه سلامت تجلی بیشتری دارد.

آنها که دستی در ساختارهای علمی آموزش دارند با عنوان‌هایی چون:

- آموزش جامع نگر Community Based Education (CBE)

- آموزش مبتنی بر جامعه Community Oriented Education (COE)

- آموزش پزشکی جامعه نگر Community Oriented Medical Education (COME)

- آموزش جامع نگر Comprehensive Community Education (CCE)

آشنا هستند و بیگانگان با مردم و علم مردمی از آنها بی‌خبرند.

پیاده‌سازی فلسفه «ادغام» در جمهوری اسلامی ایران با تأسیس وزارت بهداشت درمان و آموش پزشکی افتخاری بود که بسیاری را خوش نیامد، اما به ناچار مورد تأکید سازمان‌های بین‌المللی قرار گرفت و به عنوان الگوی موفق به جهانیان معرفی شد.

امروز در کشورهای غربی این الگو پیاده شده است. بدون ذکر نام کشورها، هیچ واحد خدماتی در حوزه سلامت وجود ندارد که پاسخگوی نیازهای مردم با فلسفه ادغام نباشد. بیش از سی سال است که در دنیای غرب هم این ادغام به شکل‌های مختلفی صورت گرفته است و امروز دانشگاه‌ها با پسوند «ارائه خدمات» معرفی می‌شوند. (University of … and Health Services)

تا افتخار ایران به عنوان پیش قراول این تحول علمی در جهان باقی بماند. متأسفانه آنهایی که نه حرمت قانون را پاس می‌دارند، نه درک از معناداری از سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری دارند، نه علم واقعی آموزش و پژوهش را تجربه کرده‌اند و نه خدمت به مردم را علمی می‌شناسانند، امروز وقت مردم و نظام مقدس را با این بیانات می‌گیرند که شاید بزرگ‌ترین سود برای آنها فراموش کردن نقصان‌های آموزش عالی منتسب به آنها باشد.

دفاع از «ادغام» و توصیه به فراگیر کردن آن به معنی دفاع از مجریان این فلسفه متعالی نیست، زیرا سبک انگاری و عدم اجرای مؤلفه‌های روشن ادغام توسط بعضی از این مسئولین است که امروز سازهای ناکوک را کوک کرده است و وقت مردم را گرفته است.

انجمن علمی آموزشی پزشکی ایران به عنوان نخستین انجمن علمی در جمهوری اسلامی ایران حسب وظیفه علمی و قانونی خود، «ادغام» را یک حرکت متعالی دانسته و با تمام وجود از آن‌ها دفاع می‌کند و از مخالفین آن صمیمانه می‌خواهد به جمع خادمان به ملت برگردند و از فرافکنی‌های نامعقول خودداری کنند.

انجمن علمی آموزشی پزشکی ایران

۲۴ آبان ۱۴۰۰

در نهایت باید دید با وجود موافقت و مخالفت هایی که بعضا از سوی ارگان های مختلف درباره این طرح مطرح است در آینده شاهد ادغام این دو وزارتخانه خواهیم بود یا خیر، موضوعی که شاید بتواند در آینده ای نزدیک در فضای آکادمیک کشور تاثیر بسزایی داشته باشد.

گزارش از محمد رمضانی