به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ «قدرت اقتصادی کلیدی است برای موفقیت در عرصه نظامی»؛ عبارتی که شاکله اصلی فهم روابط نظامی – امنیتی چین در منطقه غرب آسیاست. قدرت نمایی چین در عرصه اقتصادی موجب شده که این کشور تاکید فزاینده ای بر تغییر نظم موجود بین‌المللی پیدا کند و در عرصه نظامی-امنیتی نقش ایفا کند.
بسیاری از پژوهشگران، نقش آفرینی چین در غرب آسیا را فقط در بعد اقتصادی مورد تحلیل قرار می دهند اما نگاه ژرف به اهداف و انگیزه های پکن در این منطقه می توان ابعاد نظامی-امنیتی راهبرد پکن را روشن سازد. ضمن اینکه روابط نظامی چین در غرب آسیا را در قالب یک قدرت مسئول جهانی و از سوی دیگر با نیاز استراتژیک آن برای اطمینان از یک محیط امنیتی پایدار به منظور تحقق منافع اقتصادی می توان تعریف کرد؛ که البته در مسیر متفاوتی از غرب و بویژه آمریکا قرار دارد.
حضور نظامی گسترده، اشغال نظامی کشورها و پایگاه های نظامی متعدد که از دیرباز راهبرد نظامی آمریکا بوده است، در راهبرد نظامی– امنیتی چین جایگاهی ندارد. نظم امنیتی چین از فرهنگ استراتژیک این کشور نشات گرفته است بر اصول عدم دخالت در امور داخلی دیگر کشورها و عدم تجاوز به حق حاکمیت آنها تاکید دارد و از حالت تهاجمی کم تری برخوردار است. همین رویکرد استراتژیک موجب شده دیدگاه کشورهای منطقه نظم چینی را بر نظم آمریکا محور ترجیح دهند.
در حالی که چین به دنبال تقویت حضور و توانایی نظامی خود در منطقه است در یک روند محتاطانه و مداوم قصد دارد از طریق جایگزین شدن با آمریکا در منطقه غرب آسیا جایگاه جهانی خود را ارتقاء بخشد. در قالب این رویکرد چین از هر گونه اقدام حساسیت برانگیز و هزینه بر اجتناب ورزیده و اقداماتی نظیر رزمایش نظامی مشترک تبادل تجربیات نظامی و دفاعی، استقرار گشت های نظامی دریایی و همچنین ایجاد زیرساخت های نظامی و امکانات اطلاعاتی مشترک با کشورهای منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران را پیگیری می نماید.
چین و ایران به عنوان بازیگران مستقل هر دو رویکرد انتقادی به ساختار و نظم بین‌المللی و منطقه ای موجود با محوریت آمریکا دارند و هر کدام به تناسب جایگاه و قدرتی که در اختیار دارند استراتژی تجدیدنظر طلبی را در دستور کار خود قرار داده اند. ضمن اینکه، فشارهای آمریکا علیه کشورهای مستقل ایران، چین و روسیه موجب شد تا رایزنی‌های مهمی در حوزه نظامی- دفاعی بین این سه کشور در راستای مقابله با سیاستهای این کشور صورت گیرد.
ورود تدریجی چین از حاشیه به متن در منطقه نشان داد، پکن به منطقه غرب آسیا به عنوان اهرمی برای مقابله با سلطه آمریکا در جهان می نگرد. در واقع جنگ تجاری با آمریکا، چین را وا داشت بااجرای سیاست موازنه سازی قدرت در منطقه مذکور به اتحاد و همکاری با کشورهایی نظیر ایران که که نظام سیاسی آنها ماهیتی ضدغربی دارد دنبال کند. با توجه به این اشتراک منافع و مواضع، دولت سیزدهم باید به فرصت های حضور نظامی- امنیتی چین با نگاه استراتژیک بنگرد.
علارغم این موضوع، بر اساس این تحلیل که هر چه تعداد قدرتهای بازیگر و قطب های تشکیل دهنده موازنه قوا در یک منطقه بیشتر باشد، آزادی عمل قدرتهای منطقه ای و قدرتهای کوچک نیز بیشتر می شود، دولت مردان در عرصه تدوین استراتژیک می بایست مد نظر قرار دهند که حضور چین در منطقه ممکن است خالق فرصتهای جدیدی برای ایران به منظور تأمین منافع و افزایش مطلوبیت های امنیتی خود باشد؛ به طوری که دولت آقای رئیسی می تواند دیپلماسی در حوزه دفاعی- امنیتی خود را در بالاترین سطح پیگیری نماید و بر وزن استراتژیک ایران در منطقه بیفزاید.
تجربه موفق مانورهای نظامی مشترک و گسترده ایران، چین و روسیه راه گشای تقویت اتحاد بین این کشورها و پاسخ مشترک آنها به اعمال فشارهای فزاینده آمریکا و متحدانش است. اگرچه تثبیت موازنه نهایی قدرت هنوز ایجاد نشده و مراحل اولیه خود را طی می کند؛ اما نظم منطقه ای جدید در حال شکل گیری، در آینده فرصت های منحصر به فردی را در اختیار دیپلماسی فعال دولت سیزدهم قرار خواهد داد.
گزارش تحلیلی از بهار اخوان - دکترای روابط بین الملل
