به گزارش سرویس زنان «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ زنان ملل مختلف در طول سال های گذشته با جنبش های مختلفی ظهور و بروز داشتند از این رو در گزارشاتی به تحولات زنان در کشورهای مختلف پرداخته شده است که در این گزارش به جنبش های زنان کشور افغانستان پرداخته شده است که در ادامه می خوانید:
نسل جدید در ایران، افغانستان را با کتاب های خالد حسینی شناخته. با قصه پرغصه مریم و لیلا در هزار خورشید تابان و سرنوشت غم انگیز حسن در بادبادک باز. در این میان هزار خورشید تابان تنها اثری است که برای ما دورنمایی از زنان افغانستان را به تصویر می کشد؛ زنانی رنجکشیده،تحت ستم و تلاشگر. زنانی که این روزها دوباره به دوران سلطه طالبان بازگشتهاند.
بیشتر بخوانید: حرکت رو به جلو زنان؛ از امپراتوری عثمانی تا جمهوری ترکیه!
انجمن سلطنتی
در سالهای بعد از سلطنت امان الله خان، تشکل های زنانهای شکل گرفتند که هدفشان پیشرفت و ترقی زنان بود. در این زمان انجمن حمایت نسوان در کابل تاسیس شد. این انجمن اولین سازمان زنانهای بود که در افغانستان موجودیت پیدا میکرد. ملکه ثریا همسر امان الله خان هم در تاسیس انجمن نقش داشت و ریاست این انجمن هم با کبرا خواهر پادشاه بود. ملکه ثریا در این انجمن می خواست تا زنها مثل او و دیگر زنان سلطنتی خود را از قید و بند حجاب رها کنند و کلیشه های جنسیتی را کنار بگذارند. ملکه ثریا اما برای پیادهسازی این طرح در افغانستان راه دشواری را پیش روی خود داشت. جامعه دینی و سنتی افغانستان نمی توانست با این با این بی دینی صریح و بی روتوش کنار بیاید.
پس از سقوط سلطنت امان الله خان، حجاب در جامعه مجددا اجباری شد که همین مسئله باعث شد تا صدای انجمن حمایت نسوان به اعتراض بلند شود. در زمان محمد ظاهرشاه، آخرین پادشاه افغانستان، زنان موسسه عالی نسوان را با هدف سازماندهی تشکل های زنانه و آموزش به زنان افغان تاسیس کردند که این موسسه بیشتر جنبه آموزشی و کسب مهارت های مختلف برای زنان داشت.
در سال ۱۳۴۴ سازمان دموکراتیک زنان افغانستان توسط جمعی از فعالین حقوق زنان که سمت های سیاسی هم داشتند تاسیس شد. آنها تلاش میکردند تا با برپایی تظاهرات و سر دادن شعار در راستای احقاق حقوق زنان، دیگر زنان جامعه افغانستان را با خود همراه کنند.
بیشتر بخوانید: زنان عراقی؛ از حضور ویترینی تا فعالیت اقتصادی
چند سال بعد از تاسیس این سازمان، شوراهای ولایتی زنان در استانهای مختلف افغانستان شروع به کار کردند.آناهیتا راتبزاد پزشک چپگرای افغان، علاوه بر عضویت در سازمان دموکراتیک زنان در شکل گیری این شوراها نیز نقش داشت.
برقع یا زندان؟
افغانستان سالهای طولانی با جنگ و ویرانی و اشغال دست و پنجه نرم میکرد. پس از اشغال افغانستان به دست نیروهای ارتش سرخ، در سال ۱۹۷۹ مجاهدین افغانستان با نظامیان شوروی وارد جنگ شدند.پس از خروج نظامیان شوروی از افغانستان و در میانه اوج گیری نزاع های خشونت آمیز داخلی، طالبان شروع به تبلیغات و گسترش فعالیت خود در شهرهای افغانستان کرد.
نتیجه جنگهای داخلی افغانستان این شد که طالبان کنترل بیش از ۸۰ درصد کشور را به دست بگیرد و با نام "امارت اسلامی افغانستان" به رسمیت شناخته شود. اما طالبان با تصوراتی که مردم افغانستان از آنها برای خودشان ساخته بودند تفاوت زیادی داشت.
در حداکثری‌ترین صورت ممکن خود در خصوص مسئله زنان! طالبان دیواری آهنین برای زنان ساخت. مدارس دخترانه را تعطیل کرد و دیگر اجازه نداد دختران به دانشگاه بروند. هیچ زنی بدون محارم خود نمی توانست از خانه بیرون بیاید، طالبان میخواست زنان تنها در خانه بمانند و هیچ اثری از آنها در کوچه و خیابان نباشد.
زنان افغان سرگردان در دوگانه طالبانیسم و فمینیسم
از سال های بعد از سلطه طالبان بر افغانستان چهره زنان در این کشور دو سویه بیشتر ندارد؛سویه اول زنیست برقع پوش که خانه نشین است و مورد ظلم و خشونت واقع شده و سویه دوم زنیست. مستقل و آزاد که از قید و بندهای گذشته رها شده و پایبندی چندانی به ارزشهای دینی ندارد.
بیشتر بخوانید: زنان مصر؛ از خشونت تا خط مقدم میدان التحریر!
فاطمه رضایی کارشناس ارشد جامعه شناسی و رئیس سازمان توانمندسازی زنان افغانستان در گفتگو با پایگاه خبری شعوبا هر دو این چهرهها را بخشی از واقعیت زنان افغانستان میداند؛ "زنی که خانه نشین است و از حقوق شهروندی و انسانی خود محروم است این زن افغان است. زنی که ادعای آزادی دارد،توقع قدرت دارد،توقع مستقل بودن دارد، این هم واقعیت امروز زن و جامعه ماست. زن افغانی بین ۱۰ تا ۱۰۰ در نوسان است."
در طی این سالها با شکل گیری تشکل ها و سازمان های زنانه متاثر از اندیشه فمینیسم، طرفداران این مکتب در افغانستان زیاد شدند.رسانههای قوی مربوط به خودشان را دارند و در مقایسه با ایران بسیار فعالتر از همتایان فمینیستشان در منطقه هستند.
زنان افغانستان در میان افکار طالبانی و افکار فمینیستی سرگردانند.هنوز نمیدانند که برای تحقق مطالبات شان و رهایی از خشونت و ظلم فراگیر باید دست به دامان لیبرالها بشوند یا طالب ها! دختران نسل جدید افغان از افکار طالبانی فاصله گرفتند اما نتوانستهاند نسبت میان خود و فمینیسم را به درستی بشناسند. فاطمه رضایی میگوید؛"یکی از بزرگترین مشکلات ما تضاد فرهنگی و فکری شدید در سطح جامعه است که در رسانهها و شبکههای تلویزیونی، فعالیتهای فرهنگی، مکاتب، تبلیغات و حتی بنر های سطح شهر بروز پیدا میکند. هیچ کس نمی داند زن خوب در افغانستان چگونه زنی است؟ زن خانه نشین؟ زن دفتر و اداره؟ زنی که در خدمت اوامر شوهر باشد و در خانه بنشیند و به تربیت بچه بپردازد؟یا آن زنیست که کاملا استقلال خود را از خانه و فرزند گرفته و فقط در ساحت اجتماع فعالیت میکند و پایبندیاش به مسائل دینی و سنتی کمرنگ است؟هنوز تعریفی از زن در جامعه ما ارائه نشده.به همین خاطر نسل ما یک نسل سرگردان است."
زنان در افغانستان پای ثابت عملیات داعش
قبل از آنکه داعش به صورت رسمی در افغانستان اعلام وجود کند، در تابستان سال ۲۰۱۴،در مسجدی در غرب کابل، اعلامیه هایی از سوی سلفیها بین مردم پخش شد. بعد از آن بود که داعش به واسطه مدارس و موسسه های آموزشی که عموما در اطراف همان مسجد بود از میان زنان و مردان شروع به یارگیری کرد.
پس از مدتی داعش، زنان افغانستان را که به این گروه پیوسته بودند را به تمرینات نظامی فرستاد. یکی از وجوه تمایز داعش با دیگر گروههای سلفی، توجه آنها به زنان بود. زنان افغانستانی عضو داعش، تقریباً در تمامی عملیات ها حضور داشتند، مناطق جنگی می رفتند و در گروههای اجتماعی در رسانه ها افراد را تشویق پیوستن به داعش می کردند.حتی در مواردی زنان افغان عضو داعش باعث میشدند تا مردان خانواده هم جذب داعش شوند.بیشتر این زنان درس خوانده همان مدارس و موسسات آموزشی سلفی ها در کابل بودند.مدارسی که هم چنان به کار خود ادامه میدهند.
برقع طالبانی یا آزادی بی قیدوبند فمینیستی؟
پس از تسلط دوباره طالبان در افغانستان اوضاع زنان پیچیدهتر شده. در طی این سالها انجمن ها و سازمان های زنانهای شکل گرفتند که عموما از جانب پروژه "کمک های آمریکا به افغانستان" حمایت میشوند. با محدودیتهای وضع شده از جانب طالبان، "جنبش خودجوش زنان معترض افغانستان"، "جنبش زنان مقتدرافغانستان"، "شبکه اتحاد و همبستگی زنان" و دیگر گروههای زنانه اقدام به برگزاری تجمعات و راهپیماییهای اعتراضی بر ضد حکومت طالبان کردند.
طالبان از ابتدای تسلط بر افغانستان، وعده بازگشایی مجدد مدارس دخترانه را داده بود.وعدهای که پس از گذشت چندین و چندماه همچنان محقق نشد.
گزارش از ریحانه پناهی
