به گزارش سرویس اقتصادی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ از ابتدای هفته جاری تاکنون (مشخص نیست تا چه زمانی) براساس تصمیم دولت، ادارات، بانک‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها به دلیل آنچه که گفته می‌شود ناترازی گاز و برق تعطیل است اما در طول این ایام سازمان بورس همواره اعلام کرده است که فعالیت تمام بورس‌های کشور کمافی السابق پا برجاست.
فعالیت بورس در این روزها موجب شده است تا تحلیلگران و معامله گران نظریات متفاوتی را در خصوص علت رشد بورس داشته باشند. عده‌ای معتقدند اگرچه رشد ابتدایی بورس با دستور دولت بوده اما هم اکنون علل دیگری از جمله حذف ارز نیما و مسائل سیاسی موجب شده است تا شاخص کل روند صعودی خود را حفظ کند و به رکوردهای جدید نیز دست پیدا کند.
اما گروهی دیگر می‌گوید اگرچه رشد ابتدایی بورس با دستور دولت بوده است اما مسائل سیاسی موجب شده است تا این روند حفظ شود به همین دلیل دولت سعی کرده است تا صف خرید را همچنان با حفظ دامنه نوسان سه درصد ادامه دهد و با اقدامتی می‌خواهد این بازار را نسبت به دیگر بازارهای موازی جذاب نشان دهد.
آنها معتقدند این اتفاق بدی نیست زیرا بورس در سالهای اخیر نتوانسته نسبت به دیگر بازارها رشد مناسبی داشته باشد به همین دلیل دولت می‌خواهد با اصلاحاتی شرایط بورس را مثبت نشان دهد.
اگر دوباره نقطه نظرات دو گروه را بررسی کنیم مشاهده می‌شود هر دو یک کلید واژه محوری دارند و آن این است که بورس با دستور دولت و یا به اصطلاح دستوری رشد کرده است به همین دلیل دیگر این بازار را یک بازار تحلیل پذیر نمی‌دانند.
در اینجا باید گفت آن دسته از سرمایه گذاران جدیدی که تمایل دارند پول خود را وارد بازار سرمایه کننده بهتر است از صندوق‌های سرمایه گذاری کمک بگیرند زیرا تجربه نشان داده است وقتی بورس با دستور بالا می‌رود و هیچ جای تنفس و اصلاحی نیز نمی‌گذارند حتماً باید منتظر ریزش نیز باشیم.
گواه این مدعا در اینجا است که در برخی از روزها در شرایط رشد شاخص کل شاهد روند نزولی شاخص هم وزن بودیم.
به هرحال در این گزارش علت وضعیت مثبت این روزهای شاخص کل بورس از دید کارشناسان مورد توجه و ارزیابی قرار می‌گیرد و این سوال مطرح است که چرا در این روزها شاهد سیر صعودی شاخص کل بورس هستیم در صورتیکه وضعیت حاکم بر بازار و اقتصاد چیز دیگری را نشان می‌دهد.
رشد بورس با ورود پول جدید
حمید گنج خانی، کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به وضعیت کنونی بازار گفت: طی روزهای گذشته، انتظار اصلاح در برخی سهام بزرگ وجود داشت، اما اخبار مثبت خ و ورود پول موجب تداوم تقاضا و جلوگیری از اصلاح شد.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: چنانچه این روند ورود پول ادامه‌دار باشد، احتمالاً بازار در روزهای آینده رشد خود را حفظ خواهد کرد.
وی افزود: اخبار مثبت دیگر مانند افزایش سرمایه، اصلاح قیمت‌ها و کاهش محدودیت‌های قیمت‌گذاری نیز نقش مهمی در تقویت این جو داشته است.
گنج خانی تأکید کرد: شرکت‌های ریالی، با وجود شرایط بنیادی نه‌چندان متحول، زیر ارزش ذاتی معامله می‌شوند و این به افزایش امیدواری به آینده کمک کرده است.
این کارشناس بورس تصریح کرد: در صورت افزایش دامنه نوسان، احتمال رشد بیشتر قیمت‌ها و ورود نقدینگی جدید به بازار وجود دارد.
قیمت دلار عامل اصلی رشد شاخص
مهرداد فرهادی یکی دیگر از تحلیلگران بازار سرمایه معتقد است بازار تحت تأثیر افزایش قیمت دلار قرار گرفته و بخشی از فعالان بازار تصور کردند که با افزایش قیمت دلار ارزش دارایی شرکت‌هایی که از دارایی ثابت بیشتری برخورداند صعودی می‌شود.
به گفته وی، شرکت‌های صادرات محور که درآمدهایی را از محل افزایش قیمت ارز کسب می‌کردند با اقبال زیادی همراه شد.
فرهادی خاطرنشان کرد: به دلیل رشد بازار موازی که از سال گذشته اتفاق افتاده بود بسیاری از فعالان اقتصادی ریسک بالایی را برای بازار طلا و سکه متصور شدند که این امر باعث شد تا بازار سرمایه – که به عنوان اهرمی برای کنترل نقدینگی و سرمایه‌های فعالان بازار محسوب می‌شود – سرمایه‌های بیشتری را به سمت خود جذب کند.
فرهادی ادامه داد: سیاست حمایتی را که تیم اقتصادی دولت در نظر می‌گیرد علاوه بر تداوم و استمرار رشد منطقی بازار سرمایه زمینه کاهش هیجانی شدن بازار و نیز ورود سرمایه‌های در اختیار فعالان بازار به سمت بازار سرمایه را فراهم می‌کند.
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه افزایش قیمت ارز زمینه رشد شرکت‌های صادرات محور را فراهم کرده است، گفت: قیمت ارز چنین تصوری را به وجود آورد که با رشد قیمت ارز ارزش سهام شرکت‌های صادرات محور روند صعودی را در پیش می‌گیرند که همین امر به مراتب منجر به رشد و نیز تأثیرگذاری آنها بر قیمت سهام و رشد شاخص بورس شد.
سهام‌های کوچک موجب جذاب شدن بورس شده است
مریم محبی، کارشناس بازار سرمایه، در توصیف وضعیت بازار اظهار کرد: وضعیت این روزهای بازار تنها نتیجه انتشار خبر حذف دلار نیما از معاملات و جایگزینی آن با سامانه توافقی نبوده، بلکه رشد این روزها برآیندی از اقدامات پیاپی و مستمر وزیر امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی و سازمان بورس است.
به گفته وی گمانه‌زنی‌ها از عدم افزایش چندان نرخ بهره از سوی رئیس بانک مرکزی آغاز شد و در نهایت به اعلام الزام حمایت از بازار سهام از سوی متولیان انجامید. با این وجود در خصوص ادامه‌دار بودن روند مثبت این روزها باید اظهار کرد بازار با بورس سال ۹۹ تفاوت‌های زیادی پیدا کرده و اصطلاحاً حرفه‌ای‌تر شده است.
این کارشناس بازار افزود: جذابیت سهام کوچک در شرایطی که دامنه نوسان محدود است ادامه‌دار خواهد بود. با این وجود در شرایط فعلی تغییر دامنه نوسان بازار به نظر می‌رسد نمی‌تواند مسیر بازار را بهبود بخشد، چراکه در وضعیت فعلی هر گونه رفتار هیجانی می‌تواند بورس را به مسیر نامطلوبی بکشاند. این کارشناس بازار در پایان افزود: انتظار می‌رود به مرور زمان از هیجان و تب‌وتاب بازار کاسته شود و بازار روند منطقی‌تری را در روزهای آینده دنبال کند.
بورس هیجانی است
حسن رضایی‌پور، کارشناس بازار سرمایه، در خصوص وضعیت بورس اظهار کرد: رویکرد اقتصادی دولت برای حذف قیمت‌گذاری دستوری که شاخص‌ترین آن چندنرخی بودن نرخ ارز بود، در مسیر اجرایی قرار گرفته است. با این اقدام بسیاری از مشکلات صنایع و اقتصاد که از شکاف زیاد دلار نیما با دلار بازار آزاد ناشی می‌شد، برطرف شد. از طرفی صحبت‌های تأثیرگذار وزیر امور اقتصادی و دارایی در کنار اظهارات مثبت رئیس سازمان بورس در هفته‌های گذشته باعث شد جو مثبتی در بازار حاکم شود.
این کارشناس بازار در ادامه افزود: با این وجود بازار سرمایه همچنان به عواملی چون نوسانات نرخ ارز، ثبت‌نام خودرو که با بلوکه شدن بخشی از نقدینگی رخ می‌دهد و ریسک‌های سیستماتیک اهمیت زیادی می‌دهد. از این رو با بهبود عوامل فوق، وضعیت بازار می‌تواند تحت‌الشعاع قرار بگیرد. باید اظهار کرد که مثبت‌های این روزهای بازار دائمی نخواهد بود و بازار در مسیر صعود خود با اصلاح و تعدیل قیمتی مواجه خواهد بود. از این رو به سرمایه‌گذاران توصیه می‌شود از خرید و فروش‌های هیجانی پرهیز کنند تا متحمل زیان‌های سنگین نشوند.
حذف قیمت گذاری دستوری عامل رشد بورس
محمدمحسنی در خصوص وضعیت این روزهای بورس گفت: قسمت عمده ارز رسمی که در سامانه نیما عرضه می‌شد و تخصیص آن در قیمت‌هایی پایین‌تر از دلار بازار آزاد و شکافی که میان دلار نیما با دلار بازار آزاد ایجاد شده بود، حاشیه سود بسیاری از صنایع را دستخوش تغییراتی کرده بود. با راه‌اندازی سامانه توافقی، صنایع صادراتی‌محور مستقیماً از حذف دلار نیما منتفع خواهند شد. باید منتظر ماند سرنوشت بازار توافقی به دلار نیمایی دچار خواهد شد یا خیر.
همچنین به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران بلندمدت آن‌طور که باید و شاید نقدینگی خود را به بازار جاری نکردند. سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت عمده معامله‌گران این روزهای بازار را تشکیل می‌دهند و با نوسان‌گیری، اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند. به نظر می‌رسد آرامش اقتصادی و سیاسی می‌توانند دست به دست هم دهند و شرایط پایداری را برای بازار رقم زنند.
این کارشناس بازار در پایان گفت: پیش‌بینی وضعیت آینده بازار به سیاست‌های دولت بازمی‌گردد. باید دید سیاست‌ها و وضعیت متغیرهای تأثیرگذار بر بازار در روزهای آینده چگونه تغییر پیدا خواهد کرد.
قیمت دلار روی تورم اثر ندارد!
وزیر امور اقتصادی و دارایی کشوربارها درباره نرخ دلار و ارتباط آن با نرخ تورم عنوان کرده «یک عده می‌گویند اگر نرخ نیما را بالا ببریم تورم ایجاد می‌شود. به نظر بنده، اصلاً این گونه نیست، خود من به یاد دارم در اردیبهشت سال ۱۴۰۰ دلار نیما و بازار آزاد را یکی کردم و با همه فشارها این اتفاق افتاد. در اردیبهشت آن سال اختلاف بین نیما و بازار آزاد، اختلاف بین ۲ تا ۵ درصد بود و نرخ تورم تغییری نکرد.»
این سخنان در حالی مطرح می‌شود که کارشناسان اقتصادی بارها نسبت به شوک‌های ارزی و تحت شعاع قرار گرفتن سفره مردم هشدار داده‌اند.
به گفته یک اقتصاددان «نرخ تورم امروز یکی از معضلات اقتصاد کشور بوده که روز به روز سفره خانوار ایرانی را کوچک‌تر می‌کند و سطح زندگی را در کشور کاهش می‌دهد. طبق بررسی و مطالعات صورت گرفته در اقتصاد ایران با استفاده از مدل‌های اقتصادسنجی، متغیرهای نظیر رشد اقتصادی، تغییرات نرخ ارز، نرخ بهره، تورم انتظاری، رشد نقدینگی و فشار تقاضا، کسری بودجه و افزایش هزینه‌های دولت، تورم ساختاری و فشار هزینه از جمله متغیرهای تأثیرگذار در افزایش نرخ تورم در اقتصاد ایران است.»
شوک‌های ارزی و افزایش نرخ تورم
بر اساس نظریه اقتصاددانان مکتب کلاسیک، تورم ناشی از پدیده پولی است.
در حالی وزیر اقتصاد دولت چهاردهم معتقد است نرخ ارز در نرخ تورم تأثیری دارد که یک تحلیلگر مسائل اقتصادی در ابتدای دولت چهاردهم به دو عامل اصلی تشدید نرخ تورم اشاره و گوشزد کرده بود «شوک‌های ارزی و قیمتی در دولت‌های مختلف در بعد از انقلاب اسلامی ایران بدون استثنا باعث افزایش نرخ تورم و سپس سبب کسری بودجه شدید شده که دو عامل اصلی تشدید نرخ تورم در اقتصاد کشور است.»
اثبات این ادعا به صورت علمی و تجربی به شواهد آماری نیاز دارد.
امین دلیری یکی از اقتصاددان‌های کشور در این خصوص به نوسان نرخ ارز و چالش‌های اقتصادی ایران در هر دولت اشاره و عنوان می‌کند، بر اساس شواهد آماری و تجربی، طی ۴۴ سال گذشته پس از انقلاب اسلامی، اقتصاد کشور ۵ شوک ارزی را تجربه کرده است. گاهی این شوک‌ها، منحصراً شوک ارزی بوده و گاهی شوک‌های ارزی و قیمتی توأمان اجرا شده است.
بر اساس گفته تحلیلگران مسائل اقتصادی کشور، تجارب و شواهد تاریخی نشان داده یکی از مهمترین عامل تشدید نرخ تورم در ایران، شوک‌های ارزی طی ۴۴ سال گذشته بوده است. ۵ شوک ارزی وارد شده به اقتصاد کشور بدون استثنا سبب افزایش نرخ تورم و به عبارت دیگر باعث افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و کاهش سطح رفاه عمومی جامعه شده است.
رفاه اجتماعی در تقابل نرخ ارز و تورم
شیب فقر به رغم اجرای سیاست‌های جبرانی به علت وجود تورم بالای ۴۰ درصد بر اثر اجرای طرح جراحی اقتصادی بیشتر شده است.
همان طور که در آمارهای رسمی مشهود است، در سال اول شوک‌های ارزی (دولت سازندگی)، نرخ تورم به شدت افزایش یافته و در یکی دو سال بعد به اوج خود رسید. این روال افزایشی در همه دوره‌ها تقریباً تکرار شده است.
تحولات ارزی کشور در سالهای بعد از انقلاب اسلامی ایران نشان می‌دهد، کم و بیش تمام دولت‌ها در زمان تصدی خود مبادرت به تغییر نرخ ارز در جهت کاهش ارزش پول ملی کرده‌اند.
برخی دولت‌ها با اعمال سیاست ارزی یکسان سازی و برخی دیگر با هدف کسب درآمد و جبران کسری بودجه که خود معلول علت‌های دیگری است، سیاست کاهش ارزش پول ملی را در پیش گرفتند. آثار و تبعات آن، افزایش هزینه‌های جاری و عمرانی دولت، کاهش درآمد طبقات پایین جامعه و دامن زدن به فقر طبقه متوسط و کم درآمدها و اشاعه فساد و رانت برای فرصت طلبان و افزایش دارایی‌های ثروتمندان و دوباره کسری بودجه و دردسرهای دولت برای تأمین آن و افزایش نقدینگی شد.
گزارش از عرفان عباسی
