گام نهایی مذاکرات و آنچه گذشت

خبرنامه دانشجویان ایران: «توافق» یک پدیده چندوجهی است و هیچ توافقی به تنهایی و بدون در نظر گرفتن محتوای آن، نه «خوب» است نه «بد». به عبارتی دیگر ما به توافق نیاز داریم، اما نه هر توافقی . به عبارت بهتر برای دفع شری که به واسطه تحریمها تحمیل شده است و کسب منفعت ملی، «توافق هسته ای حق مسلم ماست»

به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در حالیکه محمد جواد ظریف و هیئت همراه برای دور نهایی مذاکرات در مورد توافق ژنو به وین سفر کرده است و با توجه به آنچه طی هشت ماه گذشته اتفاق افتاده است، شاید دورنمای مبهمی از مذاکرات جامع پیش روی رسانه ها و مذاکره کنندگان باشد. در نوشتار زیر به مسئله توافق هسته ای ژنو و انچه در ماههای گذشته از سوی غرب و ایالات متحده در رابطه با اقدام جامع مشترک اعمال شده است و همچنین تاریخچه این مذاکرات، ویژگی های یک توافق خوب و... پرداخته شده است.

عدم توافق «نه»، توافق خوب «آری»

تلاشهای دانشمندان ایرانی تازه نتیجه داده بود برای دستیابی به انرژی صلح آمیز هسته ای. تهدید نظامی شدیم همان روزهای اول. دانشجویان گرداگرد تاسیسات ucf اصفهان حلقه انسانی تشکیل دادند و فریاد زدند«انرژی هسته ای حق مسلم ماست». بعد با هر تهدید این شعار معروف تر و شنیدنی تر می شد در راهپیمایی های مردم. جامعه بین الملل به واسطه بهانه های آمریکایی از ایران خواست اعتماد سازی کند که «بمب اتم نمی سازد». ما را تحریم کردند، به همین بهانه ها. تحریم ها ظالمانه بود، تحریم های بانکی، تحریم قطعات ضروری برای هواپیما و تحریم های دارویی که هیچ کدام ماهیتا ربطی به انرژی هسته ای نداشت. رفتیم پای میز مذاکرات برای توافق و دستیابی به راه حلی دیپلماتیک برای خروج از تحریم ها! در سال 82 حسن روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی  وقت، مسئول مذاکرات بود. در آغازین گام های چالش ده ساله هسته ای در مذاکرات اکتبر 2003، "ایران برای «اعتماد سازی» تمام فعالیت های هسته ای خود را به حالت تعلیق درآورد"(جمله داخل " " عینا در معاهده بروکسل امده است). مدتی بعد تروئیکای اروپایی(فرانسه، انگلیس و آلمان) خواستار توقف کامل همه برنامه هسته ای ایران شد. ایران قبول نکرد. فعالیتهای هسته ای ادامه پیدا کرد تا در 20 فروردین 1386 اولین نمونه نسل سوم سانتریفیوژها رو نمایی شد. خبر فعالیت 60 هزار سانتریفیوژ در آینده ای نزدیک رسانه های دنیا شوکه کرد. از همان سال دور جدید تحریم ها قوت گرفت. ما ولی هنوز پشت میز مذاکره بودیم برای رسیدن به توافق. ما پای حق توافق ایستادیم. با نگاهی واقع بینانه تر و بلند مدت تر یک توافق هسته ای، به نفع همه است .

اما «توافق» یک پدیده چندوجهی است و هیچ توافقی به تنهایی و بدون در نظر گرفتن محتوای آن، نه «خوب» است نه «بد». به عبارتی دیگر ما به توافق نیاز داریم، اما نه هر توافقی . به عبارت بهتر برای دفع شری که به واسطه تحریمها تحمیل شده است و کسب منفعت ملی، «توافق هسته ای حق مسلم ماست».

درباره یک «توافق خوب»

هر کشوری برای دستیابی به منافع ملی اش، سعی می کند در طول مذاکرات و توافقاتی که انجام می دهد، کمترین امتیاز را بدهد و بیشترین امتیاز را کسب کند. در مطلوب ترین حالت یک توافق، توازن داد و ستدها اولین شرط است. اینکه درقبال آنچه می دهیم، دریافت های  متناسب و منطقی داشته باشیم یک حق طبیعی است و قهرمان دیپلماسی کسی است که در حداقلی ترین حالت، بتواند این حق طبیعی را استیفا کند. اینکه دیپلماتی نخواهد نتایج ماکرات و داد و ستدها را شفاف اعلام کند، بیشتر دلیلی بر نامتوازن بودن آنچه امضا کرده، است تا نمایش یک ژست دیپلماتیک! حکایت حساب پاک است و نبود باک از محاسبه. هرگونه تحریم، تهدید و کارشکنی در طول مذاکرات  از سوی طرف مقابل نشانه ای برای شکننده بودن توافقات و مذاکرات و نوشته هاست. توافق باید طوری نوشته شود که هر واژه در متن ، یک معنای خاص داشته باشد. اینکه در متن واژه و یا عبارتی طوری بیاید که هرکس هرطور دلش می خواهد ان را تفسیر و تاویل کند، ضعف بزرگی است. یک توافقنامه خوب، یک متن حقوقی سنجیده با معنای خاص، روشن و مشخص است. در توافق هسته ای میان ایران و غرب قیودی چون «درصورت نیاز» چند بار تکرار شده است که یک قید « کشدار و کلی » است. مثلا در توافق ژنو طرف غربی می تواند ادعا بکند-چنان که پیشتر نیز این ادعا را داشته ست- که با توجه به برخورداری ایران از منابع عظیم فسیلی، نفت و گاز، نیازی به انرژی اتمی و سوخت پاک احساس نمی شود!

در یک توافق خوب هسته ای باید «دقیقا» به حق غنی سازی اشاره شود تا ادامه تحریم ها فاقد توجیهات قانونی -که معاهده های مربوط به انرژی اتمی به آنها اشاره کرده است- باشد. متاسفانه این موضوع در توافقنامه ژنو رعایت نشده است تا طرف غربی هرزمان که اراده کرد، بر اساس بهانه جویی های قانونی –به زعم دیپلماسی بین الملل_ تحریم ها را شدت بخشد.

«چرا توافق ژنو بد است»

اینکه ساعتی بعد از توافق، جان کری بگوید که «حق غنی سازی» در توافق ژنو به رسمیت شناخته نشده است، حرف بدی است و البته نگرن کننده. شاید دوست داشتیم در توافق ژنو حق غنی سازی به رسمیت شناخته می شد، اما متاسفانه چنین اتفاقی نیافتاد و حتی انچه مرقوم شد هم درست نبود، تا چه رسد به آنچه اتفاق افتاد. مهم ترین هدف و دلیل اصلی ادامه مذاکرات با غرب رفع تمامی تحرم ها علیه ایران بود که در مقابل تعهد سنگین ایران به اکسید ذخایر اورانیوم 20 درصد در متن توافقنامه آورده شد. در مدت بیش از سه ماه از گذشت انعقاد توافقنامه، به هیچ وجه طرف مقابل در تحریمهای نفتی و بانکی تغییری اساسی ایجاد نکرد و بر شدت آن افزود.

 در همه 1568 کلمه در متن انگلیسی توافق ژنو اثری از عبارت«حق غنی سازی» نیست. در توافق ژنو طی یک دوره شش ماهه قرار بود تمامی تحریم ها برداشته شود اما شکنندگی برنامه اقدام مشترک آن قدر زیاد بود که از آغاز روند اجرایی شدن توافقات، تحریم ها ادامه پیدا کرد. حفظ دستاوردهای هسته ای در توافقات نیامده است و تعلیق غنی سازی بیست درصد و پلمپ برخی تاسیسات در اراک و نطنز از همین جا ناشی می شود. همانطور که آمریکا و طرف های اروپایی و البته اسراییل می خواستند، غنی سازی بیست درصد تعطیل شد، با این دلیل یا بهانه که فعلا احتیاجی به آن نداریم. به تعبیری غنی سازی بعد از توافق ژنو حالتی نمادین به خود گرفت. انتقال اورانیوم غنی شده به خارج نیز مسئله اسای دیگری است که در توافقنامه به آن توجه نشد. برگرداندن اورانیوم غنی شده به شکل میله های سوختی و صفحات فلزی از قابلیت آنها حتی در بعضی از موارد تحقیقاتی می کاهد.

طرف غربی در تفسیری از متن توافق به عقب راندن همه فعالیتهای ایران و نه توقف آن اشاره کرده است. این استراتژی ترجمه جمله اوباماست که گفت: "هدف نهایی من این است که همه پیچ و مهره های تاسیسات هسته ای ایران را از کار بیندازم"

تعهد دیگری که موجب شده از این توافقنامه به یک «توافق بد» تعبیر شود. افشای محرمانه‌ترین اسرار هسته‌ای است. بعد از پدیده ژنو از ریزترین تا کلان ترین موضوعات هسته ای بدون پیش شرط در اختیار ناظران قرار می گیرد که در صورت شکست مذاکرات غیرقابل بازگشت است. افشای اطلاعات باعث می شود تا طرف غربی تحریم های هدفمندتری در قبال ایران اعمال کند.

تحریم ها

سالها پیش از شروع فعالیتهای هسته ای ایران تحریم های گسترده آمریکا و غرب آغاز شده بود. در یک تحلیل تاریخی،  فعالیتهای هسته ای ایران در کنار دیگر بهانه های غرب برای فشار به ایران قرار می گیرد. حقوق بشر، حمایت از تروریست و... از ابتدای انقلاب بهانه های تشدید فشار و تحریم بر ایران بوده اند. انسداد بیش از 12میلیارد دلار اموال ایران، ممنوعیت صادرات به ایران ، ممنوعیت واردات مستقیم و غیر مستقیم به ایران تحریمهایی بودند که در همان سال اول آمریکا بر ایران تحمیل کرد.

ممنوعیت واردات خدمات و کالا از ایران(1984)، منع کمکهای مالی و تضامین اعتباری به ایران(1987)، تحریم کمکهای مالی به ایران(1987)، ممنوعیت صادرات اقلام دومنظوره به ایران(1992)،تحریم تجاری و مالی(1994)، ممنوعیت سرمایه گذاری و مشارکت در میادین نفتی ایران(1995)،منوعیت سرمایه گذاری شرکت های خارجی در میادین نفتی(1996)، تحریم تجهیزات موشک به ایران(1998)، تحریم صادرات فناوری نظامی به ایران(2000)و  توقیف دارایی های بانک صادرات ، شرکت های هواپیمایی(2001)همگی تحریمهایی است  پیش از آغاز فعالیتهای هسته ای و به بهانه حمایت ایران از تروریسم و تولید سلاح های کشتار جمعی  برایران تحمیل شده و هنوز ادامه دارد. تحریمهای ظالمانه علیه ایران که در ال 2012با تحریم بانک مرکزی و اوج دادن تحریم های نفتی به اوج رسید، در واقع شکل دیگری از تحریمهای سی و پنج ساله علیه ایران است. سی و پنج سال تحریم دارو، واردات وصادرات، تحریمهای نفتی و بانکی، تحریمهای نظامی و قطعات هواپیماهای مسافربری یعنی «هسته ای بهانه است»!

نحوه برخورد با منتقدین

80 روز از سخن آقای حسن روحانی در اجلاس رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی می‌گذرد که وی از منتقدانی که آنها را «کم‌سواد» می‌خواند انتقاد کرد. روحانی انتقاد کرد که چرا دانشگاه خاموش است؟ سؤال کرد چرا یک عده بی‌سواد که از بخش‌هایی خاص پول می‌گیرند باید حرف بزنند اما بزرگان و‌ دانشگاهیان سکوت می‌کنند؟ بعد هم خطاب به اساتیدی که نامه خصوصی به رئیس‌جمهور نوشتند، گفت: «چرا فریاد نمی‌زنید؟ چرا وارد میدان نمی‌شوید؟ ما روحیه سقراط ‌وار می‌خواهیم»

از آن روز تاکنون در مناظره‌ها و برنامه‌های دانشجویی اساتیدی از دانشگاه حاضر به دفاع از توافقنامه نشده‌اند و این مطالبه روحانی همچنان بی پاسخ مانده است. در عوض و با اینکه روحانی در همان جلسه گفته بود که «باید اجازه داد فضای باز ایجاد شود و حتی این گروه هم انتقاد کنند» رسانه‌های منتقدی همچون 9 دی و یالثارات توقیف شدند و روزنامه وطن امروز تذکر گرفت و همچنین دبیرخانه شورایعالی امنیت از برخی نمایندگان مجلس همچون کریمی قدوسی، محمود نبویان، شکایت کرد. اخیرا مشخص شد که این نمایندگان خارج از شأن نظارتی خود در مجلس، در نقد توافق نامه سخن نگفته‌اند.

منتقدین ژنو چه کسانی هستند؟

12000 نفر از اساتید دانشگاه و دانشجویان با امضای طوماری از ضرغامی رئیس صدا و سیما ‏خواستند مناظراتی در رابطه با مذاکرات هسته‌ای در صدا و سیما ترتیب دهد و این در حالی است که روحانی از دانشگاهیان خواسته بود در دفاع از توافقنامه سخن بگویند. این دومین درخواستی است که دولت در دریافت لبیک آن، ناکام مانده است. نمونه ضعیف قدرت اقناعی دولت در گرفتن لبیک از مخاطبینش، در ماجرای انصراف از یارانه ‌ها بروز کرد تا جائیکه با وجود اصرار دولت، 73 میلیون نفر برای یارانه‌ها ثبت نام کردند. حتی دکتر صادق زیباکلام، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران که از حامیان دولت محسوب می‌شود نیز گفته است: بنده کاملا موافقم که این موضوع شکستی بود برای آقای روحانی و دولت ایشان.

حالا علاوه بر برخی از نمایندگان مجلس و روزنامه نگاران، آنچه در 3 آذر 92 توافق شده است، چند منتقد جدی در دانشگاه‌ها دارد تا جائیکه این روزها تمامی پروژه‌های علمی خود را به حالت تعلیق درآورده و برای این توافقنامه، به دانشگاه‌های مختلف کشور سفر می‌کنند.

لبخند ژکوند آمریکا و دوستان بعد از ژنو

 ساعتی پس از انتشار خبر توافق ژنو میان ایران و گروه 5+1 موجی از واکنش های افراد مختلف رسانه های طرف غربی را پر کرد. در حالی که مذاکره کنندگان ایرانی از توافق ژنو به عنوان برد و پیروزی ایران می گفتند اما غربی ها و مسئولانش از این توافق شاد بودند و انگار آنها بیشتر و بهتر به هدفشان رسیده بودند.عکسی که از اوباما منتشر شد و توضیخی که این عکس شادی رئییس جمهور آمریکا حین خبر دادن نهایی شدن توافق میان ایران و 5+1 بود را می توان قله اصلی این واکنش ها دانست.

وزیر خارجه انگلیس شادی خود را اینگونه نشان می دهد: توافق با ایران برای تمام جهان خوب است. اوباما توافق ژنو را مهمترین پیشرفت در برابر برنامه هسته ای ایران دانست. جیمی کارتر رئیس جمهور آمریکا در زمان تسخیر لانه جاسوسی توافق ژنو را موقعیت تاریخی اعلام کرد. فابیوس وزیر خارجه فرانسه هم توافق ژنو را پایان یک دهه ناامیدی اروپا اعلام کرد.جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در خصوص توافق ژنو و ناراحتی اسرائیل گفت: ژنو یک پیروزی بزرگ بود، ما ساده لوح نیستیم. بی بی سی رسانه دولتی انگلیس هم نوشت: توافق هسته ای ژنو، دستاوردی بسیار بزرگ است. توافق ژنو به یکی از بندهایی تبدیل شد که پس از آن همواره در بیانیه های طرف غربی که حتی می خواهد با ایران به تندی حرف بزند استقبال می کند و شادی خود را از آن نشان می دهد. 2 2 تا چهارتایی معمولی نشان می دهد در کنار نارضایتی اسرائیل و عربستان تمام کشورهایی که یک طرف معامله با ایران بودند از آنچه در ژنو اتفاق افتاد، خوشحال بوند و آن را برای خود یک پیروزی بزرگ می دانستند.

تمدید تحریم! 3بار تحریم شدیم 18 بار تهدید!

توافق ژنو قرار بود پایانی بر تحریم هایی باشد که رئیس جمهور روحانی قول داده بود تا با توقف آنها چرخ زندگی مردم را هم بچرخاند. اما توافق ژنو هم ترمزی برای تحریم ها علیه ایران نشد. تحریم هایی که از سال 1980 علیه ایران وضع شده بود همچنان قرار است ادامه پیدا کند. در واقع ژنو تنها اجازه نمی دهد که غرب در 2 موضوع هسته ای و نفت ایران را دوباره تحریم کند و از سوی دیگر تحریم ها تا گام نهایی مذاکرات تنها در مسئله هسته ای رفع می شود.

در میان کشورهای اروپایی از هلند و بلژیک گرفته تا فرانسه و انگلیس ایران را در لیست تحریم های خود قرار داده اند. علاوه بر موضوع هسته ای می توان موضوعاتی مانند حقوق بشر و حمایت از مردم لبنان را دلیلی برای تحریم های صورت گرفته طی 34 سال گذشته علیه جمهوری اسلامی دانست. در فاصله کمتر از یک هفته از توافق ژنو میان ایران و گروه موسوم به 5+1، شورای اتحادیه اروپا 17 شرکت ایرانی را به فهرست تحریم‌های ضد ایرانی خود اضافه کرد.20 روز پس از اجرای توافقنامه ژنو   وزارت خزانه‌داری آمریکا  تحریم های جدید علیه ایران وضع کرد که علتش دور زدن تحریم های سابق اعلام شد. البته طرف غربی می گوید اعمال این تحریم‌های جدید علیه ایران منافاتی با توافق ژنو نداشته است! از طرف دیگر اسفند ماه 92 هم اوباما وضعیت اضطراری آمریکا علیه ایران را برای یکسال یگر تمدید کرد. وضعیت اضطراری یعنی ایران به عنوان تهدیدی غیرمتعارف و فوق العاده نسبت به امنیت آمریکا است. جالب آنکه اوباما در نامه خود به کنگره در خصوص  تمدید تحریم ها علیه ایران می نویسد اگرچه ایران در توافق ژنو عقب نشینی کرد، اما همچنان تهدیدی برای امنیت آمریکا به حساب می آید. ایران پس از پذیرش توافق نامه ژنو 18 بار توسط چهره های غربی از وزیر خارجه آمریکا تا نمایندگان پارلمان های اروپایی تهدید به حمله نظامی شد.