در این زمینه دلایل شکست حرکت اخوان المسلمین در این کشور از جهات گوناگونی قابل بررسی است. جدا از طراحی کودتای نظامی در مصر و علیه حکومت محمد مرسی چرایی توفیق این کودتا با وجود پشتوانه‌ی مردمی اخوان در مصر نیز قابل اهمیت است.
به همین جهت باید به بررسی این امر پرداخت که آیا اتفاقات رخ داده در مصر به معنای دقیق کلمه انقلاب بوده یا مفاهیم دیگری نیز بر آن قابل اطلاق است؟ در این زمینه باید توجه داشت عمده‌ی نظریه پردازان انقلاب بر این باورند که انقلاب امری است که چهار عنصر 1- ایدئولوژی 2- رهبری کاریزماتیک 3- بسیج سیاسی و 4- خشونت (در مواقعی) را به همراه دارد.
بر همین اساس نقطه‌ی ضعف اساسی حرکت انقلابی در مصر به عدم وجود رهبری کاریزماتیک در این انقلاب بر می‌گشت که به طبع این فقدان کار تبیین ایدئولوژی انقلاب و به ویژه بسیج سیاسی مردم نیز با مشکل اساسی مواجه می‌شد و همین امر سبب شد که بسیاری صاحب نظران حتی نام انقلاب بر تحولات مصر را یک عنوان غیر دقیق تلقی کرده و اتفاقات این کشور را پدیده‌ای بین اصلاح(توسط نخبگان و یک فرایند بالا به پایین) و انقلاب(توسط توده‌ی جامعه و فرایند پایین به بالا) بدانند. بر اساس این نظریه پدیده‌ای که در مصر اتفاق افتاد بیشتر اتفاقی بین اصلاح و انقلاب بود که از آن می‌توان تحت عنوان اصقلاب نام برد و همین باعث ناکارامدی این کنش اجتماعی شد.
در این زمینه یکی از مواردی که این ناکارامدی را منجر شد، این بود که برخلاف انقلاب‌ها که در آن نظم قبلی کاملا دگرگون شده و نظام بوروکراسی جدیدی طبق آرمان‌های انقلاب شکل می‌گیرد در اصقلاب مصر بوروکراسی و نظم حاکم حفظ شده و صرفا افراد در آن جابجا شدند و به دلیل عدم تشکیل نهادهای انقلابی دولت مرسی مجبور شد از طریق نهادهای نظام پیشین امور را حل و فصل کند که این امر پایه گذار شکست تلخ انقلابیون مصری شد.
موارد منفی مذکور پیرامون انقلاب مصر دقیقا همان مواردی بود که رهبری داهیانه‌ی امام(ره) در جریان انقلاب ایران مانع از وقوع آن شد. در واقع وجود رهبری امام(ره) علاوه بر آنکه بر تبیین ایدئولوژی اسلامی انقلاب موثر بود و با وجود ایشان به خوبی کار بسیج سیاسی مردم صورت می‌گرفت نقش مهمتری نیز داشت و آن اینکه برخلاف اصرار بسیاری از انقلابیون ساده لوح مانند نهضت آزادی ها که اوج آرمان انقلاب را در حفظ نظم موجود و صرفا مقداری اصلاح آن می‌دیدند(تاکید بر نظام مشروطه ی سلطنتی) اصرار امام بر برچیده شدن کلی نظام بوروکراسی سابق و تشکیل نهادهایی مانند شورای انقلاب باعث شد تا دستاوردهای انقلابی مردم حفظ شود و به سرنوشت تلخ انقلاب مردم مسلمان مصر دچار نشود.
بر همین اساس وجود رهبری مانند امام(ره) یکی از نقاط اصلی تفاوت جریان انقلابی در جمهوری اسلامی ایران و مصر بود که همین امر نتایج متفاوت دو انقلاب را در بر داشت.
* گزارش از محمدکاظم عبدالحمیدی
