به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ آمریکا از سال 2001 و پس از حوادث 11 سپتامبر با تصویب قانون وطن پرستی این اختیار را به وزارت خزانه داری داد تا با موسسات مالی خارجی که قواعد نظام بانکی آمریکا را رعایت نمی کنند تحت عنوان مبارزه با پولشویی برخورد کرده و آنها را تنبیه اقتصادی کند.
این اقدام سنگ بنای تحریم های ثانویه آمریکا علیه سایر کشورها بود. دولتمردان آمریکا به این فهم از واقعیت جهانی رسیده بودند که هر اتفاقی در صحنه جهان یک ما به ازای تراکنش بانکی دارد لذا می توان با افزایش توان نظارت و رهگیری مبادلات پولی و بانکی با افراد و گروه هایی که هدف سیاست های آمریکا هستند مقابله کرد. بین الملی شدن دلار بعد از جنگ جهانی دوم سبب شد انجام معاملات بین المللی که با دلار انجام می شود تحت رصد بانک های مرکزی آمریکا و اتحادیه اروپا قرار گیرد و این موضوع هم منافع اقتصادی و هم سیاسی برای آمریکا دارد. بعد از انقلاب سیاست های ایران کاملا نقطه مقابل سیاست های آمریکا واقع شد و به این دلیل آمریکا جهت تغییر مواضع سیاسی کشور اقدام به اعمال فشار توسط تحریم ها کرد.
علاوه بر این بعد از جنگ هشت ساله و ایجاد ضعف اقتصادی، تحریم ها بیشتر و پیچیده تر و فشارها علیه ایران تشدید گردید.
در ماه های اخیر با نوسانات ارزی در کشور مواجه بودیم که ریشه در همین نوع تحریم های آمریکا دارد. در تابستان سال 1396 با تصویب تحریم های کاستا (مادر تحریم ها) علیه ایران ارزش ریال در برابر دلار رو به کاهش رفت و از چهارم مرداد تا اوایل دی قیمت دلار با افزایش از 3800 تومان به 4500 تومان و با شروع اغتشاشات ضد مردمی به 4600 تومان رسید و حال نیز قیمت دلار بیش از 6000 تومان شده است.
تجربه نشان داده است که در سال های گذشته نیز بالاترین نرخ های تورم در دوران شوک ارزی بوده است و هم چنین بازار ارز به عنوان یکی از بازارهای اصلی در اقتصاد نقش مهمی در اثرگذاری و تنظیم سایر بازارهای اقتصادی دارد. بنابراین ثبات ارزی نقش ویژه ای در بهبود و رشد اقتصادی دارد. در این راستا باید با اجرای سیاست های پولی و مالی مناسب، نقدینگی به سمت تولید هدایت شود و بازار سرمایه تقویت گردد. پس یکی از راه ها تقویت بازار سرمایه است. با توجه به آنچه گفته شد، ایران باید به دنبال راهکاری مناسب برای افزایش اطمینان سرمایه گذاری باشد. محدود کردن و حذف دلار از مراودات خارجی یکی از راهکارهای مناسب برای خروج از این بحران به حساب می آید.
پیمان پولی دو جانبه (currency swap) قرار دادی است که بین بانک مرکزی دو کشور برای مبادلات تجاری به ارزهای ملی خود استفاده می شود. در این حالت بازرگانان و شرکت های دو کشور نیازی به استفاده از ارز کشور ثالث (برای مثال دلار) برای مبادلات تجاری خود ندارند. یکی از نتایج این اقدام ایجاد ثبات ارزی برای دو طرف پیمان پولی می شود چرا که می توان از این ابزار برای تامین نقدینگی در مواقع بحران ارزی و کنترل نوسان ارز استفاده کرد.
برای مثال بانک مرکزی اروپا بعد از بحران 2008 به منظور جلوگیری از تکرار بحران ارزی اقدام به برقراری پیمان پولی ارزی با فدرال رزرو آمریکا، بانک های مرکزی انگلستان، سوئیس، کانادا و چند کشور دیگر از جمله چین کرده است.
بانک مرکزی چین نیز در سال های اخیر به منظور گسترش مبادلات تجاری با یوآن و جهانی سازی اقدام به برقراری پیمان پولی با بیش از 33 کشور کرده است. علاوه بر مزیت ثبات ارزی با برقراری پیمان پولی و حذف دلار هیچ نیازی به مجوز آمریکا در مبادلات تجاری وجود نخواهد داشت چرا که اصولا در صورت عدم استفاده از دلار آمریکایی هیچ اطلاعی از جزئیات تبادلات مالی ایران نخواهد داشت و تحریم ها کارکرد خود را از دست می دهند.
بر اساس مستندات می توان 60 درصد از واردات را از طریق پیمان های پولی انجام داد که حجمی بالغ بر 25 میلیون را داراست. نرخ بالای تورم در ایران در سال های اخیر باعث شده است که ارزش های دارایی های ریالی به طور مستمر کاهش یابد، لذا تمایل کشورها برای امضای چنین پیمان هایی با ایران و خرید ریال کاهش می یابد.
برای مدیریت ریسک این پیمان می توان از برابری ارزهای محلی با یک دارایی ثابت و تسویه روزانه آن استفاده کرد. برای مثال توافق می شود که تسویه روزانه بر اساس قیمت هربشکه نفت خام انجام شود. با توجه به مزایای ذکر شده پیمان های پولی که در نهایت به بهبود وضع اقتصادی و معیشتی می گردد، انتظار می رود مجلس شورای اسلامی قانون استفاده از ارزهای محلی برای تجارت فرامرزی را در دستور کار خویش قرار داده و به تصویب برساند. دولت نیز موظف است که از موضع منفعلانه درامده و به جای منتظربودن و چشم داشتن به لغو تحریم ها از سوی امریکا، به طور فعالانه به مذاکره و برقراری روابط دوستانه و اقتصادی با کشورهایی از جمله هند، روسیه، چین ، پاکستان بپردازند که امکان انعقاد قرارداد پیمان پولی با آن ها میسر است.
* گزارش از زهره حسنی سعدی
