به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ کمتر از یک هفته به موعد اعلام تصمیم ترامپ درخصوص ادامه حضور آمریکا در برجام مانده و همه نگاه ها به تصمیم رئیس جمهور آمریکا دوخته شده. تصمیمی که هر چه باشد بنا به گفته مقام های مسئول در ایران واکنشی متناسب را در پی خواهد داشت. همین باعث شده تا آینده برجام در هاله ای از ابهام قرار گیرد. در بررسی این وضعیت با دکتر «حسن عابدینی» کارشناس مسائل بین الملل و قائم مقام خبرگزاری صدا و سیما به گفتگو نشستیم. متن این گفتگو را در ادامه می خوانید.
بیست و دوم اردیبهشت ماه ترامپ باید در خصوص تمدید تعلیق تحریم ها و ماندن آمریکا در برجام یا خروج از توافق هسته ای تصمیم بگیرد. در حالی که ترامپ به ادامه همکاری تمایل چندانی نشان نمی دهد و در مقابل اروپایی ها به حفظ برجام تاکید دارند ارزیابی شما نسبت به آینده برجام چیست و 22 اردیبهشت ماه چه اتفاقی خواهد افتاد؟
دولت ترامپ نه تنها در برجام درباره سایر معاهدات بین المللی آمریکا مسیر مشابهی را در پیش گرفته. ترامپ معتقد است برجام بدترین قرداد بین المللی آمریکاست. اینکه دولت قبلی آمریکا تعهدی را امضا کند و دولت بعدی آن را رد کند مغایر با عرف روابط بین الملل است. اما آمریکایی ها متاسفانه در دورهای مختلف اینگونه عمل کردند. دیدگاه دولت جدید آمریکا این است که هر چه دولت قبل امضا کرده به گونه ای آن ها را زیر پا بگذارد. نکته دیگر در مورد محتوای برجام است. بالاخره طی دو سه سالی که از اجرای برجام گذشته جمهوری اسلامی به تمام تعهدات خود عمل کرده. ایران در چارچوب شفاف سازی اجازه داده بازرسان آژانس از سایت های هسته ای مختلف بازرسی کنند و دوربین ها فعال باشند و با این حال هیچگونه انحرافی طی چهارده سال گذشته در این خصوص ثبت نشده.
دومین نکته آن است که آمریکایی ها و غربی ها پیش از این می گفتند ما نگرانی هایی در مورد برنامه هسته ای ایران داریم. جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برجام این نگرانی ها را نیز برطرف کرده است یعنی جمهوری اسلامی ایران علی رغم اینکه مجلس شورای اسلامی هنوز مصوب نکرده ولی پروتکل الحاقی را به طور داوطلبانه به اجرا در آورده یا کد اصلاحی 1/3 یک را اجرا می کند که هر گونه برنامه ی هسته ای حتی در مراحل اولیه را نیز به آژانس گزارش می کند.
سومین نکته این که در مرحله ایجاد اعتماد نیز آمده و اعتقاد آنها آن است که ایران به گریز هسته ای نزدیک شده بود اما غنی سازی 20 درصد را در فوردو به طور کامل متوقف کرد و در نطنز صرفا تعدادی سانتریفیوژ در حالی غنی سازی اورانیوم با غنای 75/3 هستند.
بنابراین در این زمینه جمهوری اسلامی به تمام تعهداتش که در برجام هست عمل کرده اما طرف مقابل باید تحریم ها را بر می داشت که متاسفانه همچنان باقی است وهمه مقامات جمهوری اسلامی بار ها این موضوع را ناشی از کارشکنی های آمریکا می دانند. با این اوصاف باید گفت از جهت برداشته شدن تحریم ها تا کنون برجام سودی برای جمهوری اسلامی نداشته است.
علی رغم تمام این موضوعات ترامپ در تلاش است تا هربار آینده برجام را در هاله ای از ابهام قرار دهد که ایران نتواند از هیچ گونه فواید اقتصادی برجام بهره ببرد. یعنی هر سه ماه یک بار تهدید به خروج از برجام می کند و این امر باعث می شود تا شرکت های اروپایی وسایر شرکت ها و کشورها دچار تردید شوند تا با ایران وارد تبادلات اقتصادی شوند و سرمایه گذاری کنند. بنابراین حتی همین که خارج هم نشده به منزله این است که مانع از دسترسی جمهوری اسلامی به بهرمندی از فواید برجام بشود. این روند اگر ادامه پیدا کند مثل خارج شدن است یعنی وقتی جمهوری اسلامی نتواند از فواید برجام استفاده کند حالا چه آمریکا داخل آن باشد چه نباشد تفاوت چندانی نخواهد داشت.
آمریکا در حال حاضر سود دیگری هم می برد یعنی آمریکا از برجام خارج نمی شود اما جمهوری اسلامی را وادار میکند تا تمام تعهداتش را انجام دهد و در عین حال خود به تعهداتش عمل نمی کند. اما اخیرا کشورهای اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان میگویند که آمریکا از برجام خارج نشود. آنها می‌خواهند پوسته را حفظ کنند چرا که مدعی هستند اگر ایران از برجام خارج شود می‌تواند کارهایی را انجام دهد که به ضرر اتحادیه اروپا و امریکا است.
لذا در جمع بندی دیدارهای فشرده اروپایی ها با ترامپ باید گفت این احتمال که آمریکا در برجام بماند خیلی احتمال بعید و دور از ذهنی نیست. امریکا با همین شیوه تردید به برجام نگاه خواهند کرد. با این وجود نباید فراموش کرد که اتحادیه اروپا به ویژه فرانسه اسب های تراوای آمریکا هستند. بنابراین ما نباید انتظار داشته باشیم که اگر آمریکا فشار آورد این کشور و اتحادیه اروپا طرف ایران را بگیرند. حتما طرف آمریکا را خواهند گرفت قبل از آن هم اینگونه بوده است.
چندی پیش آقای ظریف سه گزینه را به عنوان پاسخ های احتمالی ایران به خروج آمریکا از برجام مطرح کرد گزینه هایی که عبارت بودند از خروج ایران ازبرجام و از سر گیری غنی سازی اورانیوم، شکایت از طریق سازکارها تعبیه شده در برجام و خروج از NPT. ارزیابی شما در مورد این سه گزینه چیست وکدام یک را نزدیکتر به اجرا می بینید؟
به نظر من جمهوری اسلامی هر سه گزینه را روی میز دارد و حتی گزینه های بیشتر که توان عملیاتی کردن آنها رانیز دارد. اگر آمریکایی ها خارج شوند ایران ممکن است همچنان با اروپایی ها در برجام بماند. البته نقدهایی در این خصوص وجود دارد. نخست آنکه پیش از این از 82 تا 84 جمهوری اسلامی ایران با سه کشور اروپایی مذاکراتی را انجام داد ولی متاسفانه در نهایت آنها اعلام کردند که ما اگر به تفاهمی هم دست پیدا کنیم به خاطر مخالفت آمریکا نمی توانیم آن را اجرا کنیم و به همین دلیل به آمریکایی ها پیوستند. نکته بعدی در باره مذاکرات 92 تا 94 است. در این حد فاصل اصولا ایران با آمریکایی ها مذاکره می کرد واین آمریکایی ها بودند که اروپایی ها را قانع می کردند. حتی ما مذاکراتی داشتیم از قبیل مذاکرات مسقط که آقای ظریف و کری در ان حضور داشتند. این مذاکرات در وین و ژنو هم ادامه داشت. بنابراین این توافق بخش عمده آن ناشی از مذاکرات ایران و آمریکا بوده است. در شرایط کنونی ارزیابی ها به این برمی گردد که آمریکا چگونه رفتار کند تا جمهوری اسلامی در چارچوب رفتار آمریکا یکی از آن گزینه ها را یا گزینه های بیشتررا مورد استفاده قرار دهد.
حداقل واکنش این است که آن را اجرا بدهند به کمیته نظارت برجام که به نظر نمی رسد خیلی سودی داشته باشد جز وقت کشی برای جمهوری اسلامی ایران. چون سازوکاری که در برجام پیش بینی شده است هیچگونه منفعتی برای جمهوری اسلامی ایران ندارد. به هر ترتیب در این ساز و کار نهایتا موضوع شکایت بعد از کارشناسان به وزاری وزارت خارجه ودرنهایت به شورای امنیت بر می گردد و چون آنها در شورا دارای امتیاز وتو هستن طبعا شرایط به سود آنها خواهد بود و دست آخر نیز تمامی تحریم ها بازخواهد گشت. البته نباید از نظر دور داشت که اساسا هنوز تحریم ها به آن صورتی که انتظار می رفت برداشته نشده که حالا ما انتظار یا دغدغه این را داشته باشیم که چه بر سر برجام می اید.
پاسخ دیگر آن است که ایران بخشی ازفعالیت های خود را که در چارچوب برجام متوقف کرده از جمله غنی سازی 20 درصد را می‌تواند از سر بگیرد. این کاردشواری برای ایران نیست و سازو کارش نیز موجود است. همه دنیا هم متوجه می شوند که ایران ضمن پایبندی به قوانین بین المللی وتعهدات بین المللی در عین حال از حقوق خودش دفاع کرده و هیچ مشکلی نیز ندارد. یعنی وقتی که یک تعهدی امضا شد و یک طرف قضیه آن را رد کرد و به تعهدات خود پایبند نبود طرف دوم طبعا آز آن خارج می شود. چون تمام افکار بین المللی می دانند که در این چندسال گذشته جمهوری اسلامی به تمام تعهدات خود عمل کرده واین آمریکایی ها بودند که پشت پا زدند. بنابراین به نظر می رسد که این گزینه بسیار محتملی است که جمهوری اسلامی می توانداز آن استفاده کند.
