به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ روز هجدهم اردیبهشت ماه و در سالروز خروج آمریکا از برجام، شورای عالی امنیت ملی طی بیانیه‌ای اعلام کرد که ایران در چارچوب برجام اجرای برخی فعالیت‌های داوطلبانه برجامی خود را متوقف میکند. طی این بیانیه دولت ایران اعلام کرد که دیگر برای نگهداری اورانیوم غنی شده و آب سنگین در داخل کشور، محدودیتی نخواهد داشت. در ضمن این اقدام، مهلتی دوماهه نیز به کشور های اروپایی داده شد تا تعهدات خود در زمینه مراودات بانکی و خرید نفت از ایران را انجام دهند. در غیر این صورت اعلام شد ایران اجرای تعهدات بیشتری از برجام را متوقف خواهد کرد. این اقدام دولت کاملا در ذیل برجام تعریف میشود و خروج از آن به حساب نمی آید. وزیر خارجه کشورمان نیز پس از این اقدام در جمع خبرنگاران اظهار داشت که این کار از طرف ایران، اقدامی خارج از برجام و به معنای خروج از آن نیست و بلکه در چارچوب برجام است و واکنشی به نقض برجام و قطعنامه 2231 از سوی آمریکاست. به عنوان مثال بند 26 برجام این حق را به ایران داده است که در صورت نقض عهد طرف مقابل، اجرای بخشی از تعهدات خود را متوقف کند.
اطمینان غرب به عدم خروج ایران از برجام، عامل تحریم‌های بیشتر
از همان ابتدای امضای برجام در سال 94 و اجرای بی‌وقفه تعهدات برجامی از سوی ایران و در همان زمان استقرار دولت قبلی آمریکا، بد عهدی‌ها و کارشکنی‌های متعددی از سوی آمریکا متوجه برجام بود و کشورهای اروپایی نیز در این روند کاملا در کنار آمریکا و همسو با آن عمل میکردند. این کارشکنی‌ها تنها به عدم رفع تحریم‌ها یا فشارهای سیاسی و روانی محدود نمی‌شد بلکه آمریکا برخلاف برجام تحریم‌های جدیدتری را نیز از زمان اوباما بر اقتصاد کشور تدریجا اعمال می‌کرد. این روند تداوم یافت و در دوره دولت ترامپ شکلی علنی‌تر و شدتی بیشتر یافت. تاجایی‌که آمریکا به کلی تعهد خود را زیر پا گذاشت و از آن خارج شد. در هیچ یک از این مراحل دولت ایران در عمل واکنشی متقابل چه در برابر آمریکا و چه در برابر بدعهدی اروپایی‌ها انجام نداد و تنها در مواردی به تذکراتی بسنده کرد. این انفعال باعث شد اروپایی‌ها نیز پس از خروج آمریکا از برجام نه تنها اقدامی علیه آمریکا انجام ندهند بلکه کاملا به تحریم‌های جدید آمریکا پایبند بودند و خود نیز از اجرای تعهدات بانکی و نفتی خود در برجام سر باز زدند. اطمینان آنها به باقی‌ماندن ایران در برجام به قدری بود که حتی پس از بیانیه اخیر دولت و دادن مهلت شصت‌روزه به آنها، بازهم تن به پذیرش این اقدام ایران ندادند و ضرب‌الاجل دوماهه را نیز نفی کردند.
تلاش اروپا برای محدودسازی بیشتر ایران با اهرم اینستکس
در واکنش به اقدام اخیر ایران، اروپایی‌ها نیز طی بیانیه‌ای ضمن رد ضرب‌الاجل دوماهه ایران اعلام کردند که همکاری با ایران طبق برجام و NPT را بررسی خواهندکرد. ضمنا همکاری با ایران در زمینه مراودات بانکی و نفتی را تنها از طریق کانال مالی اینستکس امکان پذیر دانستند. آن‌هم با این شرط که ایران دست از اجرای تمام و کمال تعهدات‌خود بر ندارد. در حالی که اجرای تعهدات مالی و بانکی جزو وظایف اروپایی ها ذیل برجام است و هم محدود‌‌کردن آن به اینستکس و هم مشروط کردن آن به اجرای تعهدات ایران، کارشکنی و زیاده‌خواهی اروپایی‌هاست. دلیل آن نیز انفعال دولت و تاکید آن بر عدم خروج از برجام است که خیال اروپایی‌ها را از این جهت راحت میکند و زمینه را برای بدعهدی بیشتر آن ها فراهم میکند. به‌عنوان مثال پس از بیانیه شورای عالی امنیت ملی، وزیر خارجه کشور که در روسیه به سر می‌برد در جمع خبرنگاران حاضر شد و ضمن تذکراتی، این نکته را که ایران قصد خروج از برجام ندارد، مجددا مورد تاکید قرار داد و بر راهبرد اشتباه گذشته ی خود اصرار ورزیده و دست اروپایی ها را برای فشار بیشتر بر ایران باز گذاشت.
این موضع از سوی ایران باعث شده است که اروپایی ها علاوه بر محدود کردن تعهدات خود به اینستکس، از این ابزار برای محدود کردن هرچه بیشتر ایران حتی در ارتباط با کشور های دیگر استفاده کنند. به عنوان مثال آنها در صدد این هستند که حتی فروش نفت و سایر مراودات ایران با کشورهای آسیایی از جمله هند و چین و روسیه را نیز در ذیل کانال مالی مذکور تعریف و اجرایی کنند. همزمان اروپایی‌ها همواره هم در مواضع خود و هم در عمل تاکید کرده‌اند که از طریق این کانال، قصد دورزدن تحریم‌های آمریکا را ندارند. معنی این حرف این است که با محدود‌شدن فروش نفت ایران و دیگر مراودات مالی به کانال اینستکس، نه تنها تحریمی بی اثر نمی‌شود بلکه اختیار این مراودات نیز دست اروپایی‌ها می‌افتد. دست ایران برای دورزدن تحریم و فروش نفت به روش‌های گذشته، بسته‌تر میشود. در آخر اهرم فشار مضاعفی به دست غرب می‌افتد تا فشار را بر ایران از طریق کنترل مراودات مالی و فروش نفت افزایش دهند.
تداوم خروج از برجام، تنها راه عقب نشاندن غرب
با توجه به آنچه گفته شد تنها راه مقابله به مثل با آمریکا که به کلی توافق هسته ای را زیر پا گذاشته است. از طرف دیگر مقابله قاطعانه با بدعهدی‌های اروپایی‌ها، تداوم قاطعانه روند خروج از برجام است تا هم ایران بتواند محدودیت‌های فراوان هسته‌ای اعمال شده در برجام را جبران کند. در غیر این صورت روند سال‌های اخیر تکرار شده و نه تنها گشایش اقتصادی و سیاسی ایجاد نخواهد شد بلکه گستاخی و زیاده‌خواهی غرب یعنی آمریکا با هماهنگی اروپایی‌ها تداوم یافته و فشار بر ایران بیشتر خواهدشد.
*گزارش از علی دهقانی
