به گزارش خبرنگار اقتصادی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در دوازدهم آذر ۱۳۹۹، زیر سایه سنگین کرونا، لایحه بودجه ۱۴۰۰ تقدیم مجلس شد تا هدف گذاری ها، درآمدها و خرج کرد های سال آینده دولت را معین کند و افق روشن تری را برای اقتصاد این سرزمین رقم بزند. اما بررسی های اولیه نشان می دهد که بودجه ۱۴۰۰ نه تنها افق روشنی برای اقتصاد را نوید نمی دهد بلکه آسیب های بلند مدتی را بر پیکره اقتصادی ایران وارد می کند؛ بودجه ۱۴۰۰ رشد عجیب و غیر منتظره ای را برای درآمدهای دولت متصور شده است؛ آن هم از منابعی که به هیچ وجه قابل اتکا نیستند. عجیب تر اینکه افزایش های خیره کننده بودجه ۱۴۰۰ بر مبنای بودجه فاجعه ۹۹ ارائه شده اند. در ادامه سعی داریم تا تعدادی از ویژگی های خاص این لایحه را بررسی کنیم.
درآمدهای باورنکردنی
اولین و احتمالا برجسته ترین ویژگی عجیب بودجه ۱۴۰۰، رشد خارق العاده درآمدهای پیش بینی شده دولت می باشد. منابع عمومی بودجه دولت، شامل در آمد ها (مالیات ها، تعرفه ها) ، واگذاری کالاهای سرمایه ای فروش نفت و گاز، واگذاری شرکت های دولتی و یا اموال آنها) و واگذاری دارایی های مالی (انتشار اوراق، اوراق سلف نفتی، برداشت از صندوق توسعه ملی) می شود. منابع عمومی در بودجه ۱۴۰۰، رشد ۴۹ درصدی نسبت به منابع عمومی بودجه ۹۹ تجربه کرده اند. اما باید متذکر شد که این افزایش بر مبنای بودجه فاجعه ۹۹ صورت گرفته است.
بودجه ای که بر اساس آمارهای مرکز پژوهش های مجلس، ۱۹۰ هزار میلیارد تومان از درآمدهای پیش بینی شده آن (تقریبا معادل یک چهارم کل درآمدهای عمومی سال ۹۹) محقق نخواهد شد. بنابراین دولت امسال و سال آینده یا باید از مخارج بکاهد (که گویا دولت عزمی برای کاستن از مخارج خود ندارد) یا اینکه درآمد تازه ای برای خود ایجاد کند (چاپ پول، انتشار اوراق، فروش دارایی ها، گران کردن کالاهای تولید شده توسط دولت مانند گازوئیل و آرد و .... ).
ماه عسل شیرین در اوج جنگ اقتصادی
برنامه ریزی های دولت برای سال آینده حاکی از خوش بینی (البته بیشتر خوش خیالی دولت نسبت به فضای سیاسی و اقتصادی سال آینده کشور می باشد. جو حاکم بر بودجه ۱۴۰۰ به نحوی است که گویا قرار است در ۱۴۰۰ تمام تحریم های بین المللی برداشته شود و شرایط اقتصادی کشور به حالت نرمال برگردد. اوج این خوشبینی مربوط به پیش بینی میزان فروش نفت (داخلی، خارجی و اوراق سلف) است که با افزایش ۶ برابری نسبت به ۹۹، به حدود ۲۷۰ هزار میلیارد تومان می رسد. باز هم باید توجه داشت که این رشد ۶ برابری نسبت به بودجه ۹۶ صورت گرفته است. بودجه ای که دارای درآمدهای غیر واقعی است. کما اینکه به شهادت آمار طی شش ماهه نخست امسال تنها هشت و نیم درصد از درآمدهای نفتی پیش بینی شده برای سال ۹۶ محقق گردیده است. این عمل در کنار رشد بی پروای درآمد ها و هزینه های پیش بینی شده دولت، بودجه ۱۴۰۰ را بیشتر شبیه برنامه ای برای ماه عسل می کند تا نسخه ای برای جنگ تمام عیار اقتصادی!
صندوق مظلوم توسعه ملی
صندوق توسعه ملی بنا نهاده شد تا به تدریج زمینه جدایی نفت از اقتصاد و رهایی از مشکلات ناشی از آن را فراهم آورد، اما به تدریج از ایفای رسالت های خود بازماند و تبدیل به منبع درآمدی برای دولت گردید تا دولت هر وقت بخواهد از آن تامین اعتبار کند. طی سه سال اخیر نه تنها برداشتهای متعدد و خارج از چارچوب عادی، البته در قالب تسهیلات، از صندوق توسعه صورت گرفت، بلکه سهم آن در درآمد های کاهش یافته نفتی، از ۳۸ درصد مصوب برنامه ششم توسعه به ۲۰ درصد تقلیل یافت تا صندوق توسعه هر روز ضعیف تر از روز قبل گردد. در بودجه ۱۴۰۰ هم با وجود پیش بینی صادرات ۵ برابری نفت، همچنان سهم صندوق توسعه ۲۰ درصد در نظر گرفته شده است.
استقراض، البته به حساب دولت بعدی!
طی ۲ سال اخیر استقراض های دولت به شکل محسوسی افزایش یافته است. استقراض هایی که بیشتر در قالب "واگذاری دارایی مالی" نظیر فروش اوراق، تسهیلات صندوق توسعه ملی، اوراق سلف نفتی و ... صورت گرفته اند. جمع کل درآمد دولت از واگذاری دارایی ها مالی در بودجه سال ۱۴۰۰ برابر با ۲۹۸ هزار میلیارد تومان است که نسبت به بودجه ۹۹، ۷۰ درصد و نسبت به بودجه ۹۸ به نسبت باورنکردنی ۵۷۵ درصد افزایش پیدا کرده است! رقمی که به تنهایی تقریبا یک سوم کل درآمدهای بودجه سال ۱۴۰۰ را شامل می شود. گویا دولت دوازدهم
در تدارک آن است که عامدا سنگ آسیابی به گردن دولت بعدی بیندازد.
کاهش قابل توجه دستمزدهای واقعی
در بودجه ۱۴۰۰ برای کارکنان دولت، افزایش حقوق ۲۵ درصد در نظر گرفته شده است که بالاترین رشد حقوق در دهه های اخیر به شمار می رود. اما نکته ای که وجود دارد این است که قدرت خرید واقعی کارکنان دولت نسبت به سال ۹۹ کاهش خواهد یافت؛ چرا که رشد ۲۵ درصدی دستمزد در برابر تورم ۴۶ درصدی ناکافی جلوه می کند.
هزینه‌های غریب
بودجه ۱۴۰۰ در بخش هزینه نیز موارد عجیبی را در خود جای داده است. مانند رشد حدود ۸۴۰ درصدی بودجه نهاد ریاست جمهوری، هزینه های عجیب ایرناو ایسنا که در ادامه به اجمال به چند مورد از ردیف های عجیب بودجه ۱۴۰۰ می پردازیم:
۱-سازمان اوقاف و امور خیریه: ۲۲۶ میلیارد تومان
۲-شورای عالی انقلاب فرهنگی ۶۹ میلیارد تومان
۳-موسسه نشر آثار امام خمینی (ره) ۴۱ میلیارد تومان
۴- آستان مقدس امام خمینی (ره) ۱۹ میلیارد تومان
۵- مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی دانشکده خودمان یک میلیارد تومان (به عبارتی به ازای هر مقاله چاپ شده ۳۸ میلیون تومان!)
نظارت بر بودجه
متاسفانه هیاهو و جنجال هایی که هنگام تصویب بودجه به وجود می آید، در مرحله نظارت خاموش می شوند. در واقع تاکنون مجلس و دولت پس از تصویب بودجه به سرنوشت آن بی توجهی نشان داده اند. در نتیجه بودجه لزوما در محل اختصاص یافته خود، هزینه نمی شود. بر اساس سخنان رئیس سابق دیوان محاسبات، تنها چهل و پنج درصد از اعتبارات عمرانی در محل خود هزینه می شوند و مابقی صرف ریخت و پاش می گردد. فلذا نظارت دقیق و مرحله به مرحله به مراحل تصویب بودجه (از جمله تحول در شکل، ساختار و ماهیت سند تفریغ و به روز بودن آن) ، مسئله مهم برای برنامه ریزی دقیق و مفید اقتصادی به شمار می رود.
گزارش از محمدصادق عباسیان-دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی
