به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دوم دی ماه بود که اعلام شد پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) دسترسی به متن ۴۵۰ هزار پایان‌نامه را قطع کرده است. این خبر را رسول جعفریان، رئیس کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران در صفحه شخصی خود در توییتر منتشر کرد.
ایرانداک دلیل این تصمیم را ماده هشت آیین‌نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی اعلام کرد. ماده‌ای که اتفاقاً موسسات آموزش عالی و پژوهشی را مکلف کرده است، متن کامل پایان‌نامه‌های فاقد طبقه‌بندی را حداکثر پنج سال پس از تاریخ دفاع منتشر کنند.
جعفریان در متنی که در فضای مجازی منتشر کرد، اظهار کرد: برخی از دانشگاه‌ها، برای اندکی درآمد از پایان نامه، ایرانداک را از ارائه متن کامل پایان نامه ها بازداشته‌اند. می‌بینید، این نتیجه نداری است. برخی فکر می‌کنند در نداری مطلق می‌شود پیشرفت کرد. حالا دسترسی قطع شده و شما باید برای یک پایان‌نامه به این دانشگاه و آن موسسه مراجعه کنید.
این که فشارها از سوی دانشگاه‌ها موجب شده است که ایرانداک دسترسی به متن پایان‌نامه‌ها را قطع کند یا نه، موضوعی است که مسئولان دانشگاه‌ها و ایرانداک باید به آن پاسخ دهند اما سرگردانی دانشجویان برای دسترسی به پایان‌نامه‌ها بعد از این تصمیم جنجالی ایرانداک بر کسی پوشیده نیست.
یکی از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی رفاه اجتماعی می‌گوید: برای نوشتن پایان‌نامه‌ام نیاز دارم که پایان‌نامه‌هایی که موضوع مشابه‌ای دارند مطالعه کنم تا بدانم در این زمینه چه فعالیت‌هایی انجام شده است. پایان‌نامه‌ای که پیدا کردم فقط در سایت ایرانداک موجود بود و با قطع دسترسی به متن، صرفا می‌توانم چکیده و فهرست را مطالعه کنم که کاری از پیش نمی‌برد.
کاربران شبکه‌های اجتماعی هم انتقادات گسترده‌ای را نسبت به این تصمیم اعلام کرده‌اند. یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با انتشار بخشی از مصاحبه‌ی رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) با یکی از رسانه‌ها نوشته است: « ظاهراً پایان دسترسی آزاد و رایگان به تمام متن پایان نامه‌ها کاملا برخلاف میل ایرانداک و طبق نظر "یک دستگاه نظارتی" اتفاق افتاده است. به نظر شما مدیران کدام دستگاه نظارتی از "دسترسی آزاد به تمام متن پایان نامه ها" متضرر شدند؟»
یکی دیگر از کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌گوید هنوز همه‌ی دانشگاه‌ها امکان دسترسی به متون پایان‌نامه‌ها را فراهم نکرده‌اند که بتوانند جایگزینی برای ایرانداک باشند.
کاربر دیگری نوشته است: «تو شرایط کرونایی، دسترسی به کتابخونه‌های تخصصی واسه ما غیرممکن شده. در همین راستا ایرانداک هم دسترسی به پایان نامه‌ها رو بسته. قیمت کتابای تخصصی هم که سربه فلک کشیده. بفرمایید بگید شعب ابیطالب برای دانشجویان ارشد و دکترا درست کردین دیگه؟!»
موج اعتراضات دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری به این اقدام واکنش نمایندگان مجلس را نیز برانگیخت به طوری که مجتبی توانگر، عضو کمیسیون تلفیق بودجه مجلس، از ارسال نامه‌ای به وزیر علوم در این باره خبر داد و نوشت: در نامه‌ای به وزیر علوم نسبت به مسدود شدن دسترسی جامعه علمی کشور به پایان‌نامه‌ها و رساله‌های علمی معترض شدم که این موضوع با قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مغایرت دارد. در صورت عدم توجه به اجرای مرقانون از سوی آن وزارت‌خانه، موضوع را از طریق سوال در مجلس پیگیری می‌کنم.
این نماینده مجلس روز گذشته اعلام کرد: بعد از گذشت دو هفته از ارسال نامه به وزیر علوم هنوز قدمی در راستای رفع این «اقدام غیرقانونی» انجام نشده است، در نتیجه امروز سوال از وزیر را کلید زدم.
علاوه بر سردرگم شدن دانشجویان، قطع دسترسی به متون پایان‌نامه‌ها باعث رونق کانال‌های تلگرامی و وب‌سایت‌هایی شده است که مدعی‌اند دارای آرشیوی از پایان‌نامه‌ها هستند و با دریافت مبلغی آن‌ها را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند. در این میان، دور از ذهن نیست اگر کلاهبرداری‌هایی از سوی گردانندگان این وب‌سایت‌ها و کانال‌ها نیز صورت بگیرد.
علاوه بر این، اگر قطع دسترسی محققان به متون پایان‌نامه‌ها به دلیل فشارهای دانشگاه‌ها رخ داده است تا دانشجویان مجبور شوند از آرشیو دانشگاه استفاده و مبلغی را به حساب آن‌ها واریز کنند باید دید آیا این منبع درآمد دانشگاه‌ها در لایحه بودجه پیش‌بینی شده است یا اقدامی غیرقانونی است.
