به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، مدرک فروشی دردی است که درمانش سخت است؛ پدیده‌ای که چند دهه‌ای می‌شود گریبانگیر قشر دانشگاهی شده و رهایی از آن آسان نیست.
فروش مدرک درد کهنه نظام آموزشی عالی کشور است که سال‌های طولانی می‌شود دانشگاههای کشور با آن درگیر هستند، با وجود اینکه وزارت علوم، پلیس فتا، قوه قضائیه، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی همگی پای کار آمدند تا بتوانند به رفع این چالش اقدام کنند، اما همچنان چرخ پر رونق کاسبی دلالی مدرک جعلی می‌چرخد؛ همچنان مسئولان اندر خم یک کوچه مانده اند و دانشجویان هم به علت تب بالای مدرک گرایی در دانشگاه‌ها برای شان فرقی نمی‌کند که در کدام دانشگاه تحصیل کنند، بلکه تنها دریافت مدرک برایشان کافی است.
بدون هیچ شبهه‌ای با بالارفتن سطح علم طی قرن اخیر به این نتیجه دست می‌یابیم که بیشتر کشور‌های جهان به پیشرفت‌های زیادی دست یافته اند و توسعه علم همه به نوبه خود توانسته نظام قشر بندی را تحت تاثیر قرار داده و به اینصورت رشد فزاینده نماد علم آموزی، یعنی مدرک گرایی را ممکن سازد. پدیده مدرک گرایی در ایران هم روز به روز گسترده‌تر و بغرنج‌تر شده و با نوعی رابطه متقابل میان مدرک، و منزلت و پرستیژ اجتماعی، حقوق اقتصادی و اجتماعی و وضعیت و شغل و. موجب شده که داشتن مدرک عاملی مهم و حیاتی در زندگی اجتماعی اکثر هم وطنان باشد.
تاثیر افزایش دانشگاه‌ها در بروز مدرک گرایی
محمود نیلی احمد آبادی، رئیس دانشگاه تهران در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره پدیده مدرک گرایی اظهار کرد: بروز پدیده مدرک گرایی تا حدودی ناشی از مسائل اقتصادی است.
او افزود: در کشور‌هایی که وضعیت اقتصادی خوب وجود دارد و افراد می‌توانند خیلی سریع جذب بازار کار شوند ممکن است بعد از مقطع کارشناسی یا ارشد به لحاظ اقتصادی برای ادامه تحصیل حاضر نشوند بنابراین همیشه استقبال دانشجویان بسیاری از کشور‌ها در دوران رکود اقتصادی به ویژه در مقطع دکتری با درصد بالایی همراه است.
نیلی احمدآبادی تصریح کرد: از آن جایی که کشور ایران هم از مشکل اقتصادی رنج می‌برد، دانشجویان فکر می‌کنند که ادامه تحصیل باعث ایجاد فرصت اشتغال زایی برای آینده آنان خواهد شد که در اینصورت پدیده مدرک گرایی رواج پیدا می‌کند.
او تاکید کرد: یک عامل دیگر برای پدیده مدرک گرایی تشدید شده و آن موضوعی است که به غلط برای ارزش مدرک قائل شده ایم، برای مثال ارتقای کارمندان در یک دستگاه مستقل از اینکه مدرک تحصیلی شان چه رابطه‌ای با شغل شان دارد و آیا این مدرک تحصیلی باعث افزایش توانمندی‌های آنان می‌شود یا خیر؟ فقط به صرف مدرک، حقوق آنان افزایش پیدا کرده و به همین دلیل تقاضا برای گرفتن مدرک بالا رفته است.
رئیس دانشگاه تهران با بیان اینکه بیش از حد نیاز در کشور ایران به تاسیس دانشگاه اقدام کرده‌ایم، تاکید کرد: تاسیس بیش از اندازه دانشگاه‌هایی از قبیل آزاد، پیام نور، غیرانتفاعی و ... باعث تسهیل در ورود افراد به دانشگاه و گرفتن مدرک تحصیلی شده و به کیفیت ورود و خروج فارغ التحصیلان دانشجویی از دانشگاه توجه‌ای نداشته که همین موضوع باعث شکل گیری تجارت و باز شدن راه برای گرفتن مدرک از سوی برخی افراد شده است و از طرفی هم سیستم‌های مالی و تشویقی ما مدرک را ملاک اصلی برای جذب افراد به بازار کار در نظر می‌گیرند.
او درباره میزان اهمیت دانشگاه تهران به مهارت آموزی دانشجویان گفت: دانشگاه تهران ارتقای دانشجویان را بیشتر بر مبنای آموزش‌های مهارتی قرار داده و به مدرک توجه کمتری نشان می‌دهد تا به اینصورت از شدت ارائه مدرک کم کنیم. این سیاست در مابقی مراکز آموزش عالی در حال شکل گیری است و اگر این موضوع در تمامی حوزه‌های علمی کشور شکل بگیرد و مبنا و تناسب مدرک با موضوع کار و توانمندی‌های فرد باشد حتما پدیده مدرک گرایی بهبود پیدا می‌کند.
نیلی احمد آبادی اضافه کرد: در سطح جهان احتمال دارد که افراد به علت دلایل شخصی، علاقه و افزایش دانش اقدام به ادامه تحصیل و اخذ مدرک دانشگاهی کنند که این موضوع بد نیست، اما اگر دریافت آن بدون علاقه و تنها بر مبنای جنبه‌های مادی غیر اصولی باشد به هیچ عنوان قابل قبول نخواهد بود.
رئیس دانشگاه تهران درباره کم بودن پدیده مدرک گرایی در دانشگاههای سطح یک کشور به نسب دانشگاههای دیگر گفت: دانشگاه‌هایی مانند تهران، شریف، امیرکبیر، علامه و ... که ورود، آموزش و اخذ مدرک در آنها رقابتی و سخت است پدیده مدرک گرایی در این مراکز علمی به هیچ عنوان با مفهوم بد همراه نخواهد بود.
افزایش مدرک در گرو قربانی کردن سواد افراد!
کاظم بازافکن پژوهشگر اجتماعی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان، افزود: یکی از علل ظهور و بروز پدیده مدرک گرایی گریز متقاضیان اشتغال از فعالیت های دستی و گرایش به پشت میزنشینی و فقدان سرمایه کافی به منظور پیشه نمودن مشاغل آزاد و کاهش حجم ادارات دولتی و به تبع آن توجه به متولیان امر گزینش به مدارک بالاتر است.
وی افزود: بخش دیگری از شیوع چنین پدیده ای برمی گردد به مطالبات کارمندان اداری، که با توجه به حقوق و مزایای بیشتر مدارک بالاتر، به سمت اخذ مدرک با سطوح بالاتر، سوق پیدا می کنند و عده ای از افراد جامعه نیز بمنظور مشغول ساختن خود به یک امر مشخص و رهایی از بیکاری به منظور ایجاد مشغله برای خود در جهت گذراندن روزمره خود اقدام به کسب مدارک بالاتر می کنند.
بازافکن گفت: این پدیده در خانم ها، تا حدودی مصادیقی متفاوت از آقایان دارد بخشی از این قشر، به دلیل فرار از فشارهای خانوادگی و شرایط موجودی که در آن به سر می برند و برای آنها آزار دهنده است، راه ورود به دانشگاه را انتخاب نی کنند، چرا که امن ترین محیط را برای خود، در محیط دانشگاه رصد می کنند.
این پژوهشگر تصریح کرد: از سوی دیگر مدرک با خود یک شان و منزلت اجتماعی به همراه می آورد و گروهی این امر را به عنوان منزله ای از کمال برای خود تلقی می کنند که بر وزن و اقتدار اجتماعی آنها می افزاید، البته نباید این موضوع نادیده گرفته شود که بخشی هم با علاقه مندی به علم و دانش و به دلیل برخورداری از ذائقه های فرهنگی به سمت تحصیلات گرایش پیدا می کنند که در چنین حالتی، اخذ مدرک تبعات منفی به دنبال نخواهد داشت چرا که نیت و نتیجه حاصل از آن، از جنس دیگری خواهد بود و متفاوت با انگیزه های سطحی و ظاهری است.
بازافکن در ادامه با بیان اینکه یکی دیگر از علل ظهور و بروز چنین پدیده ای بحث الگوبرداری های صرف است اظهار کرد: در واقع امر، عده ای در پی کسب این مدارک به حقوق و مزایای بالا و مطلوبی دست پیدا نموده اند، از این جهت برخی از افراد در جامعه، با امید به دستیابی به موقعیت های آنچنانی و برخورداری از یک زندگی مرفه، اقدام به کسب مدرک می نمایند.
وی در واکاوی تبعات حاصل از ناهنجاری مدرک گرایی در جامعه عنوان داشت: بالا رفتن سطح توقعات یکی از پیامدهای چنین عارضه اجتماعی است، در واقع ممکن است فردی با تحصیلات پایین ظرفیت پذیرش بیشتری به اشتغال به مشاغل سطوح پایین تر داشته باشد، اما با اخذ مدرک به نوعی دچار خود فریبی شود و به صورت صرف در ذهن خود، اشتغال به مشاغل سطوح بالا و مدیریتی را می پروراند که این ذهنیت به نوعی بیکاری پنهان را نیز افزایش می دهد چرا که باعث می شود در برخی مشاغل با کمبود نیروی انسانی مواجه شویم.
بازافکن افزود: از دیگر تبعات منفی چنین پدیده ای ورود برخی از افراد به عنوان کارشناس و متخصص به مشاغل و مناسبی است که بدلیل فاقد بودن از علوم تخصصی کافی و گاه فارغ التحصیل شدن با معدل و بار علمی پایین، به خرابکاری هایی منتهی شود و هزینه هایی را برای جامعه ایجاد نماید، به تعبیری مدارک بالاتر کثرت پیدا می کند اما میزان افراد با ظرفیت و داشته های علمی بالا به نسبت کاهش می یابد.
این پژوهشگر اجتماعی در ذکر اقدامات بازدارنده موثر به منظور پیشگیری و کنترل چنین عارضه اجتماعی، با تأکید بر پیچیدن نسخه فرهنگی برای این نارسایی تصریح کرد: با فرهنگ سازی و تقویت این طرز تفکر که راه برخورداری از یک زندگی مطلوب به کسب مدرک و دانشگاه خلاصه نمی شود و از سوی دیگر رونق و بهبود هر چه بیشتر فضای کسب و کار، در مشاغل آزاد، باعث کاهش تمایلات این چنینی در میان گروه های اجتماعی می شود زیرا بخشی از این انگیزه ها و گرایشات در جهت ورود به دانشگاه، به منظور گریز از بیکاری است.
رسیدن جوانان به اشتغال با کاهش پدیده مدرک گرایی در کشور
بسیاری از نسل امروزی‌ها از کار و سختی کشیدن فراری شده و می‌خواهند همه چیز را مفت و بی زحمت به دست آورند. عنوان «جیب بابا» دیگر موجب شرمساری کسی نمی‌شود و در حال تبدیل شدن به مایه فخر بسیاری شده است. مسئولیت اصلی مقابله با این راهکار‌ها بر دوش دستگاه‌های دولتی است که با فرهنگ سازی مناسب و عزمی راسخ می‌توانند در تغییر اوضاع کشور موثر باشند.
اگر پدیده مدرک گرایی در کشور حل شود به تبع آن مشکلات بسیاری از خانواده‌ها و فرزندانشان هم در حوزه آموزش و پژوهش کاهش می‌یابد و به نوعی رفع می‌شود، حتی مسئولان دانشگاهی هم مدعی هستند که با رفع پدیده مدرک گرایی در کشور می‌توان مشکل اشتغالزایی را کمرنگ کرد و بسیاری از جوانان را به داشتن شغلی مناسب رهسپار کرد
البته بهتر است آموزش و پرورش و وزارت علوم با تلاش و هم فکری یک دیگر، قبل از ورود افراد به دانشگاه‌ها و شرکت در کنکور سراسری استعداد آنها را محک بزنند و متناسب با مهارت و توانایی شان اجازه تحصیل در آن رشته را به دانش آموزان و دانشجویان دهند و در صورتی که مشاهده کردند این افراد سودآوری برای درس و ادامه تحصیل ندارند حتما به فکر چاره‌ای برای رفع معضل بیکاری فارغ التحصیلان در جامعه کنند.
