به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ سید محمد حسینی بهشتی (۱۳۰۷ - ۱۳۶۰ش) از روحانیون مؤثر در انقلاب اسلامی ایران بود. بهشتی در حوزه علمیه قم شاگرد علمایی مانند آیت الله بروجردی، امام خمینی، محقق داماد و علامه طباطبائی بود. وی از معدود روحانیان تحصیل‌کرده دانشگاهی و آشنا به زبان‌های انگلیسی و آلمانی بود. او از بنیان‌گذران و اساتید مدرسه علمیه حقانی است که دروس دینی را به روش‌های جدیدتر آموزش می‌داد و دبیرستان دین و دانش را نیز با هدف تقویت علمی جوانان مذهبی تاسیس کرد.
بهشتی از مخالفان نظام سلطنتی پهلوی حاکم بر ایران بود و علیه آن مبارزه سیاسی می‌کرد به همین دلیل مدتی از ایران خارج شد و در این مدت در مرکز اسلامی هامبورگ در آلمان فعالیت می‌کرد.
در سال ۱۳۴۹ به ایران بازگشت و بر فعالیت‌های فرهنگی از جمله تدوین کتب درسی دانش‌آموزان متمرکز شد. در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رهبری انقلاب او را به عنوان یکی از اعضای شورای انقلاب انتخاب کرد و بعد از پیروزی نیز از موثرترین افراد در تنظیم قانون اساسی بود و به عنوان نخستین رئیس قوه قضائیه در جمهوری اسلامی ایران فعالیت خود را آغاز کرد.
بهشتی بعد از تشکیل جامعه روحانیت مبارز تهران با همکاری دوستانش حزب جمهوری اسلامی را تشکیل داد و نخستین دبیر کل آن شد. او سرانجام در دفتر مرکزی همان حزب و در یک عملیات تروریستی در ۷ تیر ۱۳۶۰ش به همراه ۷۲ تن دیگر به شهادت رسید.
مواضع شهید بهشتی در برابر حوزویان و مرحوم شریعتی
بهشتی در مسائل مختلف دینی صاحب نظر بود و گاه مواضعی متفاوت از سایر روحانیان داشت، چنان‌که در دهه ۱۳۵۰ شمسی از علی شریعتی در مقابل حملات حوزویان دفاع می‌کرد. همچنین وی طرد کردن مرحوم شریعتی از جریان انقلاب به دلیل برخی از خطاهای تئوریکی که داشت را اشتباه می‌دانست و در این راستا کتابی تحت عنوان "شریعتی جستجوگری در مسیر شدن" نوشت تا جریان دانشجویی را که از مریدان شریعتی بود را نسبت به خطاهای وی با نگاهی منطقی آگاه سازد.
همچنین او همیشه اذعان داشت که حضرت امام(ره) در سال‌های 42 تا 57 حمایت اکثریت حوزویان را نداشت برعکس توده های مردمی که حامیان حداکثری امام بودند. و حضور در میان توده های مردمی را ویژگی بارز انقلاب اسلامی می‌دانست.
نقش شهید بهشتی در راه اندازی انجمن‌های اسلامی اروپا
در ۱۳۴۳ش، آیت الله سید محمد هادی میلانی که از مراجع تقلید و مقیم مشهد بود از بهشتی خواست که در اجابت درخواست مسلمانان و ایرانیان مقیم هامبورگ، به آلمان عزیمت کند و اداره مرکز اسلامی هامبورگ را بر عهده گیرد. آیت الله سید احمد خوانساری نیز بر ضرورت این سفر تأکید داشت. با سفر بهشتی به اروپا، که به علت مخالفت‌های ساواک خالی از دشواری نیز نبود، افق تازه‌ای در برابر ذهن پویا و نوگرای بهشتی گشوده شد.
اقامت وی در آلمان پنج سال طول کشید. در این مدت، وی علاوه بر تصدی امور دینی ایرانیان و سایر مسلمانان مقیم هامبورگ و آلمان و بعضی کشورهای دیگر اروپایی، توانست با کمک عده‌ای از دانشجویان متدین ایرانی، «اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان گروه فارسی زبان» را ایجاد کند و دانشجویان مبارزی را که به علت اعتقادات مذهبی با تشکیلاتی مانند کنفدراسیون دانشجویان ایرانی و سازمان‌های مشابه آن رابطه‌ای نداشتند در این اتحادیه گرد آورد.
پشتیبانی نظری و فکری انجمن‌های اسلامی
بهشتی در جاهای مختلف تلاش به پاسخگویی به خلا‌های تئوریک انجمن های اسلامی پرداختند که در قسمت زیر بخشی از صحبت‌های وی را در باب اهداف انجمن‌های اسلامی و لزوم تبیین آن را می‌بینید.
اتحادیه دانشجویان مسلمان در اروپا چند وظیفه اساسی بر عهده دارد:
ـ کوشش در راه نشرصحیح دعوت به اسلام
- حفـظ اصـالت اسـلامی دانشـجویان مسـلمان در اروپـا وصـیانت آنهـا در برابر آفت غربزدگی، سـست ایمـانی و لا اُبـالیگری،هوس پرستی و خودپرستی
- راهنمایی و کمک به دانشجویان مسلمان در زندگی تحصیلی و خصوصی
- کوشـش در راه تفاهم،شناسایی متقابل و همبستگی جوانان مسلمان با یکدیگر به صورتی که از آنها نیروی همفکر، هم هدف فعالی به وجود آید که در راه عزت اسـلام و مسـلمین و مصالحامت اسـلام و وحدت و یکپارچگی واقعی مسـلمانان جهان صمیمانه بکوشند.
با کمال تأسف بایداعتراف کرد که تفاهم و همبسـتگی بین جوانان مسلمان کم وبیش ضعیف است.جوانان امت اسلام آن درجه از تفاهم و همبسـتگی را که اسـلام از همه ماخواسـته است ندارنـد. نه تنهاجوانان، سالخوردگان نیزکم و بیش همینطورند. احساس این وضع بر همه ما تلـخ است ولی واقعیت را هرچنـدکه تلـخ باشـد باید شـناخت و بدان اعتراف کرد. باید علل و عوامل آنرا هم شناخت و با روشن‌بینی به چاره جویی پرداخت وگرنه با انکار و به روی خود نیاوردن، واقعیت عوض نمی‌شود و گاهگاه زیان های جبران ناپذیری به بار می آید.
اختلاف در اقلیم زندگی، اختلاف در رنگ، اختلاف در زبان و حتی اختلاف در فهم کتاب وسنت نباید کمترین خللی در این برادری به بـار آورد. این برادری فقـط یـک عـاطفه ساده وکم اثر که درحـد دوست داشـتن قلبی و خوش برخوردی در ملاقات دو مسـلمان متوقف گردد نیست. اگر برادری اسـلامی صـرفًا همین بود که دو مسـلمان بایـد یکدیگر را قلبًا دوست بدارند و وقتی بهم می‌رسـند سـلام علیکم و اهلا و مرحبًا بگوینـد؛ هرگز نمی گفتم تفاهم و همبسـتگی مسـلمانان متأسـفانه کم است چون با کمال خوشوقتی می بینیم که برادران وخواهران مسـلمانب خصوص طبقه جوان، غالبًا با محبت قلبی و زیان اجتماعی و بالاـخره یگـانگی به جـای بیگـانگی بالا میرود.
برادری اسـلامی این است که اگر در هرگوشه جهان به یک فرد یا یک گروه از مسلمانان تجاوز یشود یا ستم یرود یا آسیب یرسد همۀ مسلمانان جهان آن را تجاوز و ستم و آسیب به خود بشمارند و در برابر آن عکس العمل مناسب نشان دهند. وقتی سـخن از این نوع برادری اسلامی به میان آید تصدیق می کنید که باید با کمال تأسف اعتراف کرد که بهره ما از آن ضعیف است و باید به تقویت آن پرداخت.
معرفی کتاب «سه گونه اسلام»
این کتاب از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول شامل گفتاری از شهید آیت الله دکتر بهشتی با عنوان «سه گونه اسلام» است که در سال 1357 ﻫ.ش در اتریش و در جمع دانشجویان عضو اتحادیة انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا ایراد شده است که با توجه به جنس دانشجویی آن بسیار مورد توجه است. این دیدار در خلال سفری چندماهه در بهار و تابستان آن سال به اروپا و آمریکا و در پی ضرورت سامان بخشی به حرکت های سیاسی مبارزان مسلمان خارج از کشور و با توجه به ورود نهضت اسلامی مردم ایران به مرحله ای جدید صورت گرفت. دکتر بهشتی در این گفتار به تحلیل جامعه شناختی نهضت اسلام، موضع آیات قرآن نسبت به گروه های گروندة به آن، و پیامدها و دستاوردهای این بحث تاریخی برای کاربست در شرایط آن روز نهضت اسلامی ایران می پردازد.
بخش دوم کتاب نیز شامل گفتاری از اوست که در همین زمینه و در سال 1347، در زمان اقامت ایشان در آلمان به عنوان مسئول مرکز اسلامی هامبورگ، در شهر هانوفر با عنوان «مراحل اساسی یک نهضت» ایراد شده است. در حالی که در گفتار نخست به طور عمده بر گونه شناسی هویتی مسلمانان تاکید شده است، گفتار دوم، این گونه شناسی را به مراحل تاریخی نهضت های مسلکی متصل می سازد و به تشریح مراحل پنجگانة آن می پردازد.
هرچند تحلیل تاریخی و محتوایی این دو گفتار با توجه به زمینة زمانی ـ مکانی و نیز اندیشه و شخصیت دکتر بهشتی به مثابه یکی از رهبران انقلاب اسلامی و معماران جمهوری اسلامی بحث مبسوطی است که در این مختصر نمی گنجد، اما توجه به دو نکته حایز اهمیت است. نخست، شیوة نگاه وی به قرآن، سنت و برخی مسائل تاریخی صدر اسلام به عنوان منابع جهت دهنده به زیست مسلمانی در دنیای امروز که دین را از متنی تاریخمند به متنی تاریخ ساز تبدیل می کند. نکتة دیگر، نگرش منظومه ای به دین و معارف برخاسته از آن که در تلاشی موفقیت آمیز، دست به تألیف مؤلفه های گوناگون زده، عرفان و عبادات را به صحنة عمل اجتماعی می کشاند و میان ایمان و زیست مصلحانه پیوندی استوار برقرار می سازد.
شهید بهشتی الگویی تمام عیار
شهید بهشتی به دلیل ذهن باز و توان مدیریتی و اجرایی فوق العاده به عنوان نمونه ای عالی برای الگوی مدیریتی در نظام جمهوری اسلامی می‌بتشد. جمله امام(ره) در باره ایشان که فرمودند: (بهشتی یک ملت بود برای ملت ما) مصداق بارز صحه بر یزرگواری شهید مظلوم بهشتی می‌باشد.
