خبرنامه دانشجویان ایران: بدون شک نام دانشگاه آزاد همواره با هاشمی رفسنجانی عجین شده است؛ این مسئله در حالی است که این دانشگاه در طول حیاط خود همواره با انتقاداتی، از نحوه مدیریت گرفته تا نحوه آموزش و پذیرش دانشجو؛ اما آنچه که بیش از پیش نمایانگر بوده است، ایستادگی و حمایت یک نفر آن هم هاشمی رفسنجانی بوده است.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ اگر بخواهیم درباره تاریخچه دانشگاه آزاد تحلیل کرد، نمی توان نقش یک نفر را نادیده گرفت.
دانشگاه آزاد در یک نگاه
دانشگاه آزاد ایران فعالیت خود را در دههٔ ۱۳۵۰ با مدیریت عبدالرحیم احمدی و معاونت شاهرخ مسکوب آغاز کرده بود و در سال ۱۳۵۵ تعدادی از فارغ التحصیلان ممتاز کشور را با بورس تحصیلی به دانشگاه های ممتاز جهان اعزام کرد تا فعالیت خود را با کادری نخبه آغاز کند.
پذیرش دانشجو در این دانشگاه در ۱۳۵۷ به طور محدود آغاز شد و فعالیت آن با درگرفتن انقلاب اسلامی و رویدادهای پس از آن و نهایتاً انقلاب فرهنگی به‌کلی متوقف شد. برنامهٔ درسی این دانشگاه متفاوت از دانشگاه‌های دیگر بود. برنامه‌های این دانشگاه بر پایهٔ آموزش از راه دور قرار داشت. بر این اساس دانشگاه آزاد ایران اقدام به تهیهٔ کتاب‌های بسیار با طرح و اندازه واحد و نیز فیلم‌های آموزشی و نوارهای صوتی نمود.
دو سال پس از انقلاب فرهنگی ایران در اردیبهشت ۱۳۶۱ به پیشنهاد هاشمی رفسنجانی و با حمایت امام خمینی(ره) دانشگاه آزاد اسلامی تأسیس شد. برخی از افراد همچون سید احمد خمینی و هاشمی رفسنجانی عضو هیئت امنای آن بوده‌اند. هاشمی رفسنجانی در یکی از سخنرانی ها خود در همان روزهای تشکیل این دانشگاه در نماز جمعه تهران می گوید: "یکی از طرق این است که از همین امسال در هر جا که دستمان رسید و شاید کم‌کم به روستا هم بکشد - البته به شهرهای کوچک به آسانی می‌رسد - مراکزی درست کنیم به نام دانشگاه آزاد اما نه دانشگاه آزاد رژیم گذشته، دانشگاه آزاد واقعی که مواد تحصیلی دانشگاهی را با روش تحصیلی که در حوزه‌های علمیه علوم دینی می‌خوانند، خوانده شود. امروز اگر یک دانشجو در سال به خاطر فضای دانشگاه و اساتید زیاد، کارمندان مؤسسه، وزارت علوم، آزمایشگاه‌ها و سایر چیزها، ده‌ها هزار تومان، صدها هزار تومان خرجش است، یک طلبه وقتی درس می‌خواند تقریباً هیچ خرجی ندارد و آن خرج‌هایی هم که دارد، خودش در یکی دو ماهی که می‌رود برای تبلیغ برمی‌گرداند و به مدرسه می‌آورد. اصلاً مدارس و خیلی چیزهای دیگر را پول‌هایی که طلبه‌ها به عنوان سهم امام، خمس و انفاقات از روستاها برمی‌گردانند، اداره می‌کنند. اصلاً مراجع با این پول‌ها اداره می‌شوند."
هیات امنای حاشیه ساز
ماجرای هیات امنای این دانشگاه نیز خواندنی است، چهارماه بعد از تشکیل این دانشگاه هاشمی رفسنجانی به‌عنوان رئیس شورای موقت دانشگاه و طی حکمی با سربرگ مجلس، عبدالله جاسبی را به ریاست موقت دانشگاه منصوب نمود. هیئت مؤسس دانشگاه شامل آیت الله سیدعلی خامنه‌ای (رئیس جمهور وقت)، حجت الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت)، میرحسین موسوی (نخست وزیر وقت)، حجت الاسلام سیداحمد خمینی و عبدالله جاسبی تشکیل جلسه داده و عبدالله جاسبی را به ریاست دانشگاه منصوب کرد.
اعضای هیئت مؤسس دانشگاه علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس) عبدالله جاسبی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، میرحسین موسوی و سیداحمد خمینی بودند. در سال ۱۳۸۹ نیز شورای عالی انقلاب فرهنگی با تغییر اساسنامه دانشگاه تعداد اعضا را به ۹ نفر افزایش و حسن حبیبی، علی‌اکبر ولایتی، محسن قمی و حمید میرزاده را به هیئت مؤسس افزود. که پس از فوت حسن حبیبی و تصویب هیئت مؤسس و شورایعالی انقلاب فرهنگی علی اکبر ناطق نوری جایگزین او گردید. در اسفندماه ۱۳۹۳ طی حکمی هاشمی رفسنجانی رییس هیئت موسس دانشگاه آزاد، علی محمد نوریان به سمت دبیرکل هیئت موسس انتخاب و معارفه گردید.
هیئت امناء که عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در مورد این دانشگاه است تشکیل شده از: سه نفر از اعضای هیئت مؤسس که حتماً یک نفر از آنها روحانی باشد (در حال حاضر: اکبر هاشمی رفسنجانی، سیدحسن خمینی، عبدالله جاسبی)، رئیس دانشگاه (حمید میرزاده)، وزیر بهداشت (سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی)، نماینده وزیر علوم (سعدالله نصیری قیداری)، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها (محمد محمدیان)، سه نفر از اعضای هیئت علمی تمام‌وقت دانشگاه‌ها در مرتبه دانشیاری و یا بالاتر که هیچ‌گونه سمت مدیریتی و حکومتی غیر از تدریس و پژوهش نداشته باشند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی (بهمن یزدی، فریدون عزیزی و فرهاد دانشجو)
آغاز حاشیه ها
اما فعالیت این دانشگاه هرچه به دهه 80 نزدیک می شد با انتقاداتی همراه بود؛ انتقاداتی که با حضور عبدالله جاسبی به عنوان رئیس این دانشگاه بیش از پیش بود. جاسبی که از سال 61 الی 90 به عنوان رئیس دانشگاه منصوب شده بود، در طول فعالیت های خود حاشیه هایی را به همراه آورد.
عباس سلیمی نمین، تشکل های دانشجویی و تعدادی از فعالین دانشجویی از جمله علی خضریان (اینجــا) از جمله کسانی بودند که پرونده فساد مدیریتی در دانشگاه آزاد را مطرح کردند که با فشارهای زیادی همراه بود. (اینجــا)
از جمله موضوعاتی که در آن سالها مورد توجه جنبش دانشجویی کشور بود، پرونده دانشگاه آزاد و مدیریت آن در دوره جاسبی به شمار می‌رود؛ تا جایی که اگر مدعی شویم تشکل‌های دانشجویی در سالهای گذشته به هیچ موضوعی به اندازه بحث مدیریت این دانشگاه نپرداخته‌اند سخنی به گزاف نگفته‌ایم. مواردی نظیر ادعای فروش سئوالات کنکور دانشگاه آزاد، زمین خواری این دانشگاه، انتقال اموال و پول‌های دانشجویان به بیرون از این دانشگاه، جهت گیری‌های سیاسی مدیریت دانشگاه و قضایای سال 88 و هزینه‌های دانشجویان و... از جمله مواردی است که در بیانیه‌ها، تجمعات و همایش‌های دانشجویی به آن پرداخته شده است و کمتر دانشگاهی را در سراسر کشور می‌توان یافت که با برگزاری برنامه و دعوت از منتقدین عبدالله جاسبی به حواشی مربوط به دانشگاه آزاد نپرداخته باشد. که در نهایت گزارش تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد منتشر شد. (اینجــا)
اما همه این انتقادات که بیشتر رنگ بوی سیاسی می داد همواره با حمایت های هاشمی رفسنجانی همراه بود و گاهاً وی در مقام پاسخگویی با موارد مطرح شده واکنش نشان می داد؛ هاشمی در پیام تقدیری که به جاسبی اهدا کرد می نویسد: "دانشگاه آزاد اسلامی در مسیر گسترش دانش و تحولات علمی جهان، سی و دوسال حضور استوار را تجربه کرده و این همه با مدیریت سنجیده و ممارست سی ساله جنابعالی و همکارانتان شکل گرفته است. اکنون پس از طی مسیر پرفراز و نشیب سال های پرحادثه اخیر، دانشگاه آزاد اسلامی مفتخر به پرورش استعدادهای شگرف جوانان ایرانی شده و به عنوان بزرگترین دانشگاه حضوری جهان فعالیت می کند. از ایزد یکتا توفیقات روزافزون آن جناب و مدیران عالم و دانش پرور امروز را در گسترش و پرورش دانش برای دستیابی به جایگاه سرآمدی کشور در تولید علم و فن آوری خواستارم. این لوح به سپاس خدمات ارزنده آن جناب تقدیم می شود."
یا جاسبی در سخنرانی که سال 92 و در شصت و هشتمین اجلاس شورای مرکزی دانشگاه آزاد ایراد کرد، می گوید: قصه دانشگاه و جناب آقای هاشمی رفسنجانی قصه دیگری است و من چنان که پیشتر بارها بیان داشته‌ام به عنوان کمترینی از بسیار که از طرح تا اجرا، سنگ بر سنگ این بنا را پیش برد تا این مجموعه از اتاقکی به این شکوه دست یابد اقرار می‌کنم که اگر حمایت و هدایت سی ساله ایشان نبود سرنوشت غم‌انگیز بسیاری از آرزوهای ناکام این سرزمین برای این رویا حادث می‌شد.
دو سال خواب آشفتنه
اما یکی از مقاطع مهمی که هاشمی نه تنها دست از حمایت از دانشگاه آزاد برداشت بلکه همواره نسبت به آن موضع سختی نیز داشت، دوره ریاست فرهاد دانشجو است، ریاستی که با حاشیه هایی همراه بود و حتی پس از رفتن وی از دانشگاه آزاد هاشمی رفسنجانی این دوران را یکی از دوران سیاه این دانشگاه عنوان می کرد. وی در سخنرانی که چندی پیش در کرمان داشته است، آمدن حمید میرزاده را «نجات» این دانشگاه پس از دانشجو عنوان می کند!
آمدن میرزاده و تغییر روکرد حمایتی
اما با آمدن حمید میرزاده از سال 92 به بعد، به خصوص طی ماه های اخیر که با افزایش انتقادات به نحوه آموزشی و پذیرش این دانشگاه همراه بود، مواضع هاشمی نیز رنگ و بوی آموزشی و صنفی بیشتر به خود می گیرد.
شاید مهمترین موضع مهم هاشمی در قوانین این دانشگاه در ماجرای طرح سنجش و پذیرش باشد.
پنجشنبه 30 اردیبهشت ماه بود که دانشگاه آزاد، سالگرد تاسیس خود را جشن گرفت؛ مراسمی که با حضور همه اعضای هیات امنای این دانشگاه از جمله آیت الله هاشمی رفسنجانی همراه بود. هاشمی در این مراسم ضمن ارائه آمارهایی از وضعیت این دانشگاه از «مزاحمت» دولتی ها و محدود کردن این دانشگاه گفت.
وی در بخشی از سخنرانی خود گفت: "در دانشگاه آزاد هنوز مزاحمت‌هایی داریم به طوری که چند روز پیش مجلس در روزهای آخر عمر خود مصوبه‌ای تصویب کرد که دست دانشگاه آزاد را کامل ببندد، ما می‌توانستیم کارهایمان را خودمان انجام دهیم، ولی طرحی ریختند که ما تحت نظارت وزارت علوم قرار بگیریم و به گونه‌ای مصوبه را تصویب کردند که آنچه خودشان می‌خواهند انجام شود و این مسئله یک بمب بود که صورت گرفت." (اینجــا)
شکایت از وزارت علوم
شکایت از وزارت علوم در ماجرای رشته های غیرقانونی این دانشگاه تازه ترین موضع گیری «صنفی» موسس دانشگاه آزاد، است، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در نامه‌ای به رئیس‌جمهور از وزارت علوم شکایت کرد و خواستار بررسی اظهارات معاونان این وزارتخانه درباره رشته‌های دانشگاه آزاد و تأثیر آن بر کاهش تعداد داوطلبان آزمون دکترای این دانشگاه شد، وزارت علوم هم کوتاه نیامد و در نامه‌ای بر تخلفات قانونی این دانشگاه در راه‌اندازی و پذیرش دانشجو در رشته‌های بدون مجوز تأکید کرد.
هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور از وزارت علوم شکایت کرد و خواستار بررسی اظهارات معاونان این وزارتخانه درباره رشته‌های دانشگاه آزاد و تاثیر آن بر کاهش میزان داوطلبان آزمون دکترای سال آتی این دانشگاه شد. (اینجــا) و (اینجــا)
چرایی تغییر حمایت ها
چیزی که در این میان قابل تامل است نوع حمایت هاشمی رفسنجانی از سیاست های دانشگاه آزاد است؛ دانشگاه آزاد این روزها در مزام اتهام ناکارآمدی «آموزشی» است، افزایش بی ضابطه پذیرش دانشجو، حاشیه های رشته های غیرقانونی، ماجرای مدارک نیابتی (اینجــا)، و سرانجام ماجرای شکایت وی از وزارت علوم از مهمترین مصادیق چند ماه اخیر است.
همه این موارد از یک طرف و چهره غیرجنجالی و علمی رئیس فعلی دانشگاه آزاد به نظر می رسد هاشمی رفسنجانی را مجبور کرده است خود وارد حتی این مسائل «خرد» شود و هزینه این انتقادات را به دوش خود کشد.
آیا آبتنی در روز تاسوعا، الگویی برای جهان اسلام و بخصوص بخش شیعه آن است؟