خبرنامه دانشجویان ایران: سال 93 برای عالی ترین مقام آموزش عالی کشور سال پر افت و خیزی بود؛ وزیر علوم از همان بهار 93 می دانست که سالی که نکو نیست از بهارش پیداست چرا که سایه استیضاح از همان ابتدای سال بر سر وزیر پرحاشیه دولت یازدهم سنگینی می کرد.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بسیاری از ناظران بر این باور بودند که وزارت علوم روحانی سهم جریان تندرو اصلاحات است؛ آنها برای اثبات نظر خود، چهره های معرفی شده برای وزارت رای اعتماد را شاهد مثال می آوردند. چیزی که از آن با عنوان حلقه جعفرین (جعفر میلی منفرد و جعفر توفیقی) یاد می شد، آنقدر کارنامه و عملکرد بحث برانگیزی داشت که هر ناظر بیرونی در می یافت که وزارت علوم یازدهم یکی از چالشی ترین وزارت خانه ها خواهد شد.
بر همین اساس ابتدا جعفر میلی منفرد نتوانست رای اعتماد نمایندگان را کسب کند؛ پس از آن جعفر توفیقی به عنوان سرپرست وزارت علوم معرفی شد. وی در هر فرصتی که برای گفت‌وگوی رسانه ای فراهم می شد با قاطعیت از معرفی خودش به مجلس خبر می داد.
در این مقطع به نظر می رسید با ارزیابی دولت مبنی بر عدم رای آوری توفیقی، فرجی دانا به مجلس معرفی شد و در حالی که برخی ناظران سیاسی بر این باور بودند که با وجود کارنامه فرجی دانا وی هم نتواند رای اعتماد مجلس را کسب کند اما در نهایت نمایندگان مجلس شورای اسلامی با 159 رای موافق 70 رای مخالف و32 رای ممتنع به وزیر پیشنهادی علوم، تحقیقات و فناوری اعتماد کردند.
هنوز 8 ماه از حضور رضا فرجی دانا در وزارت علوم نگذشته بود که به سبب انتصاب های مسئله دار وی در وزارت خانه علوم و همچنین دانشگاه ها، حیرت جامعه دانشگاهی را برانگیخت.
وی به سیاق جعفر توفیقی (مرد در سایه وزارت علوم فرجی و فرد نزدیک به عبدالحسین فریدون پسرعمومی حسن روحانی) روش ابداعی خاصی را برای تغییر روسای دانشگاه ها در پیش گرفته بود؛ البته تغییر مدیران در دولت ها امری معمول است اما تنها این وزارتخانه بود که تغییراتش جنجالی می شد. (برای اطلاع از کلکسیون روش‌های تغییر روسای دانشگاه ها در 9 ماه اول حضور فرجی دانا در وزارت علوم اینجا را ببینید)
در کنار روش خودساخته وزارت علوم برای تغییر روسای دانشگاه ها –که یکی از اثرات آن بلاتکلیفی بزرگترین دانشگاه کشور است که قریب به یک سال با سرپرستان اداره می شود- حضور و یا بازگشت دانشجویان موسوم به ستاره دار با وجود استعلام منفی حتی وزارت اطلاعات مقام عالی وزارت را به کارت قرمز نزدیک می کرد.
خرداد ماه بود که سیدمحمود علوی، وزیر اطلاعات دولت یازدهم در کمیسیون آموزش حاضر شد و در رابطه با بازگشت دانشجویان متخلف از قانون گفت: هر اطلاعاتی از ما خواستند ما اعلام کردیم، مثلاً نوشتیم که این افراد نمی‌توانند ادامه تحصیل دهند، اما مسئولان وزارت علوم برای پاسخ استعلام‌ها دلیل خواسته‌اند که مسئولان وزارت اطلاعات می‌گویند باید لیستی از ما خواسته شود و سوابق فردی را بخواهند. تازه نمی‌توانیم همه موارد را اعلام کنیم، چون منع امنیتی دارد. (+)
با آغاز مسئله استیضاح، رسانه های حامی وزیر علوم با طرح 2 موضوع تلاش کردند، استیضاح فرجی دانا را از مسیر خود منحرف سازند: یکی اینکه نشان دهند مخالفت با فرجی دانا علت سیاسی دارد و دیگر اینکه این موضوع را به مسئله افشای بورسیه ها مرتبط سازند.
این رسانه ها البته توضیح نمی دادند که چه شد که مجلس همراهِ همراهِ وزیر علوم چند ماه پس از رای اعتماد خوب به فرجی دانا حالا به شدت پیگیر استیضاح وی شد؟ و مهمتر اینکه با فرض سیاسی برخورد کردن با فرجی دانا، چطور می تواند وزیری که بیشترین دغدغه اش کارهای سیاسی است، انتظار داشته باشد که با وی سیاسی برخورد نشود؟! (مجموعه ای از اقدامات سراسر سیاسی وزارت علوم را اینجا ببینید) از سوی دیگر با اینکه تلاش بسیاری از سوی وزارت علوم (+)، رسانه های ضدانقلاب (+) و خبرگزاری های ایسنا، ایلنا، ایرنا و... و نیز روزنامه های شرق، اعتماد، آرمان و... انجام شد تا استیضاح به بورسیه ها مرتبط شود (گزارشی در این باره را اینجا ببینید) اما گزارش هایی از زیر سوال بردن احکام الهی و سنت های لایتغیر اسلامی در دانشگاه ها، اهانت به علما و دفاع از سران فتنه در برخی نشریات دانشگاه ها، جان گرفتن افراطیون در دانشگاه های یاسوج، اهواز، شیراز، اصفهان، تهران، سیستان و بلوچستان، افزایش نشریات قومیت گرا و تجزیه طلب در دانشگاه نشان می داد این استیضاح دلایل محکمی دارد. (گزارشی در این باره را اینجا ببینید)
تا اینکه در تیر ماه 93 اولین خبر از اعلام وصول استیضاح فرجی دانا منتشر شد اما با یک شگفتی لابی گونه در مجلس اعلام وصول نشد و فرصتی یک ماهه به وی داده شد تا شاید آب رفته از جوی بازگردد.
الیاس نادران یکی از نمایندگان پیگیر استیضاح، در این باره در صحن علنی مجلس گفت: طرح استیضاح فرجی دانا وزیر علوم با 50 امضا تقدیم هیئت رئیسه مجلس شد اما آقای ابوترابی‌فرد اعلام وصول نکرد. (+)
پس از آن بود که در پی جلسه مشترک لاریجانی و نواب رییس با فرجی دانا وزیر علوم و استیضاح کنندگان، یک عضو کمیسیون آموزش مجلس با اعلام بی خبری از این جلسه با اعلام تعجب از مامور شدن حداد عادل و ابوترابی برای نظارت بر عملکرد یکماه آینده وزیر علوم گفت: «معمولا آب رفته به جوی برنمی گردد، حالا این آقایان چطور می خواهند این کار را بکنند» (+) این فرصت یک ماهه البته یادآور قول شرف مرتضوی نیز بود. (+)
از سوی دیگر برخی نمایندگان حامی در دولت نیز با وجود همه تلاش های رئیس مجلس برای فرصت دادن مجدد به فرجی دانا و تعویق استیضاح، وی را به انشعاب فراکسیون حداکثری اش در مجلس تهدید کردند. (+)
افطاری فرجی دانا با مسئولان تشکل های دانشجویی اما ابعاد دیگری از عملکرد فرجی دانا را آشکار کرد. دانشجویان اولا خواستار برخورد با بی اغماض با هر نوع بورسیه غیرقانونی شدند و از سویی تاکید کردند: یک وزارت علوم در سایه اتفاقات و تصمیمات مهم در وزارت علوم را رقم می زند و حالا سرعت رشد علمی کشور کند شده است. (+)
یکی از دانشجویان در این جلسه گفت: یقینا آقای دکتر فرجی دانا قبول نخواهند کرد دانشجویی که کاریکاتور موهن علیه پیامبر(ص) کشیده است و مجرم شناخته شده به اسم دانشجوی ستاره دار به دانشگاه برگردد، ولی متاسفانه این اتفاق افتاده است. (گزارشی از متن و حاشیه افطاری جنجالی فرجی دانا با دانشجویان را اینجا ببینید)
فرصت یک ماهه فرجی دانا به پایان رسید اما ظاهرا وزارت سهامی افراطیون قصد بازگشت به ریل علمی نداشت تا اینکه 21 مرداد 93 این استیضاح اعلام وصول شد. (+)
هفت روز پس از این اعلام وصول 50 انجمن اسلامی دانشجویان در نامه ای به علی لاریجانی گفتند: فرجام استیضاح وزیر علوم به نقش آفرینی شما بستگی دارد. (+)
چند روز مانده به استیضاح روزنامه های حامی دولت نوشته بودند: چهارشنبه تاریخی، دفاع تاریخی فرجی دانا، دفاعیات فرجی دانا در تاریخ ثبت خواهد شد، روز استیضاح پرده ها می افتد و ... اما دانشجویانی که در جلسه افطاری بودند می دانستند، فرجی دانا که در جلسه سه ساعته دانشجویان با وزیر علوم تنها بیست دقیقه حاضر به صحبت شد تا پاسخ سوالات گسترده دانشجویان را بدهد و ناگفته نماند که در همین بیست دقیقه هم بارها همراهان او که در سمت راست و چپ فرجی دانا نشسته بودند، برگه نشانش می دادند و کمکش می کردند، دفاع تاریخی در کار نخواهد بود. (+)
یک روز قبل از استیضاح نیز اتفاقات جالبی رخ داد:
از بسیج امکانات بیت المال جهاد دانشگاهی تا امضاهای جعلی و بیانیه «پست گیرندگان» از وزارت علوم برای حمایت از فرجی دانا همه شگفتی های روز پیش از استیضاح بود (+) تا جائیکه علیرضا زاکانی نماینده مجلس در خصوص لابی های انجام شده برای ابقای فرجی دانا گفت: «بنده 11 سال است که در مجلس حضور دارم، در این 11 سال هیچ استیضاحی نبوده که به این اندازه برای تاثیرگذاری بر روی نظر، نمایندگان را تحت فشار قرار دهند... از تهدید، تطمیع و هر روشی استفاده می‌کنند تا نظر نمایندگان را از استیضاح وزیر علوم برگردانند که این مسئله محل اشکال و خدشه جدی است». برخی اخبار نیز حاکی از لابی سنگین آقای ابوترابی بود (+)
اما چهارشنبه تاریخی 29 مرداد فرا رسید و شد آنچه شد؛ برخی رسانه ها تیتر زدند: فرجی نشــــد. (مشروح جلسه استیضاح را اینجا ببینید) این استیضاح حاشیه هایی هم داشت، من جمله قول شفاهی فرجی دانا به علی لاریجانی مبنی بر عزل معاونان مسئله دار از حلقه ظریفیان، خانیکی، توفیقی و وساطت ضمنی لاریجانی از وی که به گارانتی لاریجانی موسوم شد و پخش فیلمی از افطاری دانشجویان با فرجی دانا که وی می گوید: «من هم می توانستم به نمایندگان دانشگاه بدهم، عضو هیئت علمی بدهم و...» (+)
یک اتحادیه دانشجویی اما دو روز پس از استیضاح در تحلیلی در این باره یادآور شد: این امر یکی از دستاوردهای بزرگ این استیضاح بود که معادلات غیر واقعی را در ذهن بسیاری از سیاسیون و گروه ها و جریانات بر هم زد و نشان داد چناچه جریانی آرمانگرا و اصولگرای خالص و واقعی –که اعم و به مراتب گسترده تر از فراکسیون اصولگرایان است- بر موضوعی اتفاق نظر داشته باشند، بر همه موانع و مشکلات فائق بیایند. (این تحلیل مبسوط را اینجا بخوانید)
فردای استیضاح اما یک سوال خودنمایی می کرد و آن اینکه آیا روند وزارت علوم تغییر خواهد کرد؟ (+) به خصوص آنکه روحانی در پیام انتصاب محمدعلی نجفی به عنوان سرپرست وزارت علوم می گفت «از محمدعلی نجفی می خواهم که راه فرجی دانا را ادامه دهد» و این در حالی است که انتقادات جامعه دانشگاهی و استیضاح کنندگان وزیر علوم مشی و رویکرد حاکم بر وزارتخانه علوم بود.
30 مهر دوماه پس ازاستیضاح رئیس جمهور نیلی احمدآبادی سرپرست دانشگاه تهران (برخی سوابق وی را اینجا بخوانید) که نتوانسته بود موافقت شورای عالی انقلاب فرهنگی برای ریاست دانشگاه را کسب کند به عنوان وزیر پیشنهادی علوم به مجلس معرفی شد. این موضوع سرمنشاء تحلیل های متفاوتی شد. نمایندگان مجلس می گفتند؛ دولت، نیلی را در راهروهای مجلس تنها گذاشته است بنابراین معلوم نیست روحانی می خواهد نیلی را تحقیر کند یا وزارت علوم را؟ (+) و حتی برخی این رویه را بازی با دانشگاه خواندند! (+) نیلی در روزهای پایانی مهلت مجلس به دولت برای وزارت علوم معرفی شد، در روزهای پیش از رای اعتماد، تنها به مجلس می آمد و بی آنکه یک نفر از دولت همراهی اش کند، در راهروهایی که نمی شناخت، برای توجیه کارآمدی خود اینطرف و آنطرف می رفت.
رای بالای نمایندگان در مخالفت با نیلی احمدآبادی (79 رأی موافق، 160 رأی مخالف و 7 رأی ممتنع از مجموع 246 رأی) حتی در مورد وزرای اول وزارتخانه ها در این دولت و دولت های پیشین بی سابقه بود. (مشروح جلسه معرفی نیلی اینجا) اگرچه روحانی در اظهاراتی که در مجلس داشت، گفت «آقای نیلی منتخب من و مطلوب من بوده و بنده وی را دعوت کردم» اما نمایندگان در روزهای قبل می گفتند که گزینه اصلی دولت برای وزارت علوم فرد دیگری است. الیاس نادران اقدام روحانی برای معرفی نیلی را شوخی تلقی کرده بود و حتی در جلسه استیضاح هم گفت؛ ترکیب مخالفان طوری است که وقت گذاشتن برای رای اعتماد هم اتلاف وقت است.
نادران در جلسه استیضاح به گزینه اصلی نبودن نیلی هم اشاره کرد و گفت: «جناب آقای نیلی اگر شما گزینه اصلی هستید امتیاز شما به آقای فرجی دانا چیست؟ مدیرترید؟ متدین‌ترید؟ یا توانمند‌تر هستید؟»
فرضیه اصلی نبودن نیلی برای تصدی وزارت علوم، درست از آب درآمد؛ از آنجاییکه روحانی در جلسه ای که باید از وزیرش دفاع می کرد، به تحلیل شرایط جهانی و منطقه و بیان آرایش در مشروعیت و مقبولیت پرداخت.
20 روز بعد رئیس جمهور فخر‌الدین احمدی‌دانش آشتیانی را به عنوان وزیر پیشنهادی علوم معرفی کرد، اقدامی که بلافاصله با واکنش منفی دانشجویان مواجه شد. (+) این معرفی با توجه به سوابق خاص دانش (+) -و جمله ای منتسب به وی که گفته بود «بسیج باید از محیط آموزش عالی بیرون رود» و نزدیکی حلقه ظریفیان، توفیقی، خانیکی- در روزهایی که پرونده هسته ای به موعد سرنوشت ساز خود 3 آذر نزدیک می شد مسئله معرفی گزینه های از پیش رد شده برای وزارت علوم در کنار مسائلی چون بزرگنمایی اسیدپاشی و ارتباط دادن آن به جریان مذهبی، مسئله عدم پخش مسابقات فوتبال، موضوعات خوبی بود تا مردم به هسته ای فکر نکنند! (+) نهایتا اینکه دانش نیز از مجموع آرای مأخوذه با کسب 70 رأی موافق، 171 رأی مخالف و 13 رأی ممتنع، نتوانست عضو کابینه شود. (مشروح جلسه را اینجا بخوانید)
تااینکه 28 آبان محمد فرهادی با سوابقی مشابه با سایر گزینه ها (+) به عنوان گزینه پیشنهادی وزیر علوم معرفی شد اما فرهادی «فتنه» را خط قرمز نامید و وزیر علوم شد. (مشروح جلسه رای اعتماد به فرهادی را اینجا بخوانید)
فرهادی که وزیر شد، چند روز بیشتر با روز دانشجو باقی نمانده بود شاید همین باعث شده بود تا تیم حاکم بر این وزارت خانه بجای روز دانشجو، روز گرامیداشت دولت را برگزار کنند. (اینجا و اینجا)
و از سوی دیگر شاید باقی ماندن و سیطره جریان تندرو قبلی (اینجا و اینجا) در این وزارت خانه سبب شد تا پایان سال 93 قریب به 30 دانشگاه در بلاتکلیفی بی رئیسی (+) و وضعیت قرمز (+) به سر ببرند و حتی رئیس دانشگاه تهران هم حتی پس از قهر و عصبانیت رئیس جمهور در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی انتخاب نشود.
